Yeni bir araşdırma xəbərdarlıq edir ki, Amerika Birləşmiş Ştatlarında pestisidlərdə 'əbədi kimyəvi maddələrin' artan istifadəsi sağlamlıqla bağlı narahatlıqlara səbəb olur, çünki onlar su mənbələrinə sızır və əsas məhsullarda qalırlar.
Tədqiqatda deyilir ki, zəhərli "əbədi kimyəvi maddələr" ABŞ pestisidlərində getdikcə daha çox istifadə olunur, su yollarını çirkləndirir və əsas qidalara səpildiyi üçün insan sağlamlığını təhdid edir.
Per- və polifluoroalkil maddələri (PFAS) son illərdə getdikcə araşdırılır və onlara qarşı ekoloji qaydalar da var.
Mütəxəssislər tərəfindən nəzərdən keçirilən “Environmental Health Perspectives” jurnalında dərc edilmiş yeni araşdırma göstərir ki, qarğıdalı, buğda, ispanaq, alma və çiyələk daxil olmaqla müxtəlif məhsullarda istifadə olunan pestisidlər, həşərat spreyləri və evdə birə müalicəsi kimi digər mənbələr artıq siyahıya əlavə edilə bilər.
Tədqiqatlar göstərir ki, daimi kimyəvi maddələrə yüksək səviyyədə məruz qalma insanın immun sistemini zəiflədir, nəticədə orqanizm vaksinlərə daha az reaksiya verir və infeksiyalara daha həssas olur. Bu maddələrin sonsuzluğa səbəb olması, uşaqlarda böyümə gecikməsinə və bədənin təbii hormonlarına müdaxilə edə bilməsi ilə bağlı üzə çıxan sübutlar var.
Pestisidlərə PFAS əlavə etmək onları daha güclü və daha uzun ömürlü edir.
“Əbədi” kimyəvi maddələr ilk dəfə 1940-cı illərdə işlənib hazırlanmışdır və hazırda qlobal miqyasda ətraf mühitdə toplanaraq havaya, torpağa, yeraltı sulara, göllərə və çaylara daxil olur. Hazırda 15 mindən çox sintetik kimyəvi maddə PFAS kimi təsnif edilir və onların pozulmazlığı üzvi kimyada ən güclü birləşmə növlərindən biri olan karbon-ftor birləşməsindən yaranır.
"Bu, həqiqətən qorxulu xəbərdir, çünki pestisidlər dünyada ən çox yayılmış çirkləndiricilərdəndir", - deyə ABŞ-ın Bioloji Müxtəliflik Mərkəzinin ekoloji sağlamlıq üzrə elmi direktoru, tədqiqatın həmmüəllifi Nathan Donli bildirib.
"Pestisidlərin əbədi kimyəvi maddələrlə birləşməsi, ehtimal ki, gələcək nəsli daha çox xroniki xəstəliklər və qeyri-mümkün təmizləmə öhdəlikləri ilə yükləyir", -deyə Donli vurğulayıb.
Müəlliflər flüorlu plastik qablara qadağa qoyulması, məhsul etiketlərində bütün "inert" inqrediyentlərin açıqlanması, ətraf mühitdə pestisid birləşmələrinin sonunun nə olmasının hərtərəfli tədqiqi və onların insanlara təsiri ilə bağlı daha çox araşdırma daxil olmaqla tədbirləri gücləndirməyi tövsiyə ediblər.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
