Kalori enerjinin ölçü vahididir, təxminən bir qram suyun istiliyini bir dərəcə Selsi artırmaq üçün tələb olunan enerji miqdarıdır. Qidalanmaya gəldikdə, kalori müəyyən bir qida və ya içki tərəfindən təmin edilən enerji miqdarıdır.
Kalori insan orqanizminin düzgün işləməsi üçün vacibdir. Nəfəs almaq, gəzmək və düşünmək kimi gündəlik fəaliyyətlər üçün lazım olan enerjini təmin edir. Ancaq bədənimizin ehtiyacından daha çox kalori istehlak etdikdə, artıq kalorilər bədəndə yağ olaraq yığılır. Zamanla bu, çəki artımına və yüksək qan təzyiqi, diabet və ürək xəstəliyi kimi digər sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Digər tərəfdən, vücudumuzun ehtiyac duyduğundan daha az kalori istehlak etmək kilo itkisinə səbəb ola bilər. Pəhriz və məşq vasitəsilə bir kalori çatışmazlığı yaratsaq vücudumuz enerji üçün yığılmış yağdan istifadə etməyə başlayacaq və nəticədə çəki itirəcək.
Çox və ya az kalori qəbulunun qısa və uzunmüddətli təsirləri
Kalori məhdudiyyəti olaraq da bilinən çox az kalori yemək bədənə qısa və uzunmüddətli təsir göstərə bilər.
Çox az kalori yeməyin qısamüddətli təsiri aclıq və yemək istəkləridir. Kifayət qədər kalori istehlak etmədiyimiz zaman vücudumuz aclıq siqnalları göndərir və biz güclü yemək istəyi ilə qarşılaşa bilərik.
Yorğunluq və zəiflik: Çox az kalori istehlak etmək yorğunluq və zəiflik hisslərinə səbəb ola bilər. Çünki bu halda vücudumuz düzgün işləmək üçün kifayət qədər enerjiyə malik deyil.
Zehni gücün azalması: Beynimizin düzgün işləməsi üçün qlükoza ehtiyacı var və çox az kalori istehlak etmək zehni aydınlığın azalmasına və konsentrasiyada çətinliyə səbəb ola bilər.
Əhval dəyişiklikləri: Çox az kalori həm də əsəbilik, narahatlıq və depressiya daxil olmaqla əhval dəyişikliyinə səbəb ola bilər.
Çox az kalorinin uzunmüddətli təsirləri
Zəif metabolizm: Ardıcıl olaraq çox az kalori istehlak etdiyimiz zaman vücudumuz enerjiyə qənaət etmək üçün metabolizmini yavaşladır və arıqlamağı çətinləşdirir.
Qida elementlərinin çatışmazlıqları: Çox az kalori istehlak etmək yoxsulluğa səbəb ola bilər. Çünki daha çox vitamin, mineral və digər vacib qida maddələrinə ehtiyacımız yaranacaq.
Əzələ itkisi: Əgər kifayət qədər kalori və zülal istehlak etmiriksə, vücudumuz enerji üçün əzələ toxumasını parçalaya və əzələ itkisinə səbəb ola bilər.
Xəstəlik riskinin artması: Kalorilərin xroniki məhdudlaşdırılması osteoporoz, zəifləmiş immunitet sistemi və ürək xəstəlikləri də daxil olmaqla müəyyən xəstəliklərin riskini artıra bilər.
Xülasə, qısamüddətli kalori məhdudlaşdırılması kilo itkisinə səbəb ola bilsə də, uzun müddət ərzində çox az kalori istehlak etmək sağlamlığımıza və əhvalımıza mənfi təsir göstərə bilər. Buna görə də balanslaşdırmaq və bədənimizin yanacaq və qida ehtiyaclarını ödəmək üçün kifayət qədər kalorini təmin etmək çox vacibdir.
Aşağı kalorili qidalarda metabolizmanın rolu
Metabolizm insan orqanizminin qida və içkiləri enerjiyə çevirməsidir. Bu, müxtəlif kimyəvi reaksiyaları və bədən funksiyalarını əhatə edən mürəkkəb bir prosesdir. Maddələr mübadiləsinin sürətinə yaş, cins, genetika, bədən quruluşu və fiziki fəaliyyət səviyyəsi daxil olmaqla bir çox amillər təsir edir.
Aşağı kalorili bir pəhriz istehlak edərkən maddələr mübadiləsi sürətinin azalması maddələr mübadiləsinə təsir göstərə bilər. Bədənimizin ehtiyac duyduğundan daha az kalori istehlak etdikdə, enerjiyə qənaət etmək üçün maddələr mübadiləsi yavaşlaya bilər. Bu, arıqlamağı çətinləşdirə və kökəlməyi asanlaşdıra bilər.
Bundan əlavə, aşağı kalorili pəhriz istehlakı maddələr mübadiləsi də daxil olmaqla müxtəlif bədən funksiyalarına təsir edən qida çatışmazlığına səbəb ola bilər. Məsələn, dəmir və ya B12 vitamini ilə qeyri-kafi qida maddələr mübadiləsinə və enerji səviyyələrinə təsir edərək anemiyaya səbəb ola bilər.
Kifayət qədər kalori qəbul etməməklə bağlı qida çatışmazlıqları
Kifayət qədər kalori istehlak etməmək müxtəlif qida çatışmazlıqlarına səbəb ola bilər. Kifayət qədər kalori almamaqla bağlı bəzi qida çatışmazlıqları bunlardır:
Protein çatışmazlığı
Çox az kalori və zülal istehlak etmək bu kritik makronutrientdə qüsura səbəb ola bilər. Protein bədəndəki toxumaların qurulması və təmiri üçün lazımdır və kifayət qədər alınmaması əzələ itkisinə, zəifləməsinə səbəb ola bilər.
Dəmir çatışmazlığı
Dəmir bədəndə oksigeni daşıyan qırmızı qan hüceyrələrində bir protein olan hemoglobinin istehsalı üçün lazımdır. Kifayət qədər dəmir qəbul edilməməsi halsızlıq, zəiflik və nəfəs darlığına səbəb olan anemiyaya səbəb ola bilər.
D vitamini çatışmazlığı
D vitamini sağlam sümükləri və dişləri qorumaq və immunitet funksiyasını qorumaq üçün vacibdir. Kifayət qədər D vitamini qəbul etməmək, osteoporoz və zəifləmiş immunitet sistemi kimi sümük xəstəliklərinə səbəb ola bilər.
B12 vitamini çatışmazlığı
Vitamin B12 qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalı və düzgün sinir funksiyası üçün vacibdir. Kifayət qədər B12 vitamini qəbul edilməməsi anemiya, yorğunluq və sinir zədələnməsinə səbəb ola bilər.
Kalsium çatışmazlığı
Kalsium güclü sümüklər və dişlər, əzələ və sinir funksiyası üçün lazımdır. Kifayət qədər kalsium almamaq osteoporoza, zəifləmiş əzələlərə, əl və ayaq barmaqlarında uyuşmaya səbəb ola bilər.
Sink çatışmazlığı
Sink immun funksiyası, yaraların sağalması və protein sintezi üçün vacibdir. Kifayət qədər sink olmadıqda immun sistemi zəifləyə, yaraların sağalmasını ləngidə və saç tökülməsinə səbəb ola bilər.
Nəticə
Qidanın sağlamlığımız, əhval-ruhiyyəmiz, münasibətlərimiz və stress səviyyəmiz üçün – həyatımızın bütün sahələri üçün dərmana çevrilməsinə icazə verək!
Qidalı yeyək ki, yorğun yox, hər gün enerjili olaq. Qidada müxtəliflik və balanslılıq arasında tarazlığın yaradılması maksimum fiziki və əqli rifaha nail olmaq üçün çox vacibdir.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
