Azərbaycanın müstəqillik tarixi həm 20-ci əsrin əvvəllərində, həm də sonlarında baş vermiş iki mühüm hadisə ilə əlamətdardır. Bu hadisələr Azərbaycan xalqının azadlıq və müstəqillik uğrunda mübarizəsini və qazanılmış nailiyyətləri əks etdirir. Birinci dəfə müstəqillik 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) ilə əldə edilmiş, ikinci dəfə isə 1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılması nəticəsində müasir Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi bərpa edilmişdir.
1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan edildi. AXC müsəlman Şərqində qurulmuş ilk parlamentli respublika olmaqla tarixə düşdü. AXC-nin yaradılması, Birinci Dünya müharibəsi və Rusiyada baş verən Oktyabr inqilabı kimi beynəlxalq və daxili siyasi hadisələrin təsiri altında baş verdi. 1917-ci il Oktyabr inqilabından sonra Rusiyada hakimiyyət bolşeviklərin əlinə keçdi və ölkədə xaos yarandı. Bu şəraitdə Zaqafqaziyada yerləşən Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan müstəqilliklərini elan etdilər. AXC-nin qurucuları arasında Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Fətəli Xan Xoyski və Nəsib bəy Yusifbəyli kimi görkəmli şəxsiyyətlər var idi. AXC dövründə bir sıra mühüm islahatlar həyata keçirildi. Qadınlara seçki hüququ verildi, təhsil və hüquq sistemində islahatlar aparıldı, Bakı Dövlət Universiteti təsis edildi. AXC demokratik və sekulyar dövlət quruluşuna əsaslanan Konstitusiya qəbul etdi. Parlament müxtəlif siyasi partiyaları və etnik qrupları təmsil edən 120 deputatdan ibarət idi. Lakin AXC-nin ömrü qısa oldu. 1920-ci il aprelin 28-də bolşevik orduları Bakını işğal etdilər və Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası quruldu. Bu işğaldan sonra AXC liderləri repressiyaya məruz qaldılar, ölkədə siyasi və iqtisadi sistem tamamilə dəyişdirildi.
1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılması nəticəsində Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdi. 1991-ci il avqustun 30-da Azərbaycan Ali Soveti Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etdiyini elan etdi. 1991-ci il dekabrın 29-da keçirilən ümumxalq referendumu nəticəsində Azərbaycan xalqı müstəqilliyi yekdilliklə dəstəklədi. Bununla da Azərbaycan Respublikası müstəqil dövlət kimi beynəlxalq aləmdə tanındı. Müstəqilliyin bərpasından sonra Azərbaycan bir çox çətinliklərlə üzləşdi. Ermənistanla Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, iqtisadi çətinliklər və daxili siyasi gərginliklər ölkənin inkişafına maneə oldu. 1993-cü ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi ilə stabillik və iqtisadi inkişaf dövrü başlandı. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən islahatlar nəticəsində Azərbaycan beynəlxalq arenada tanınmağa və iqtisadi tərəqqi əldə etməyə başladı.
AXC, Azərbaycan xalqının azadlıq və müstəqillik arzusunun təzahürü idi. AXC-nin qısa müddətli mövcudluğu dövründə həyata keçirilmiş islahatlar və əldə edilən nailiyyətlər müasir Azərbaycan Respublikasının inkişafı üçün vacib təməl oldu. 1991-ci ildə müstəqilliyin bərpası AXC-nin qoyduğu demokratik və müstəqil dövlət quruculuğu ideyalarının reallaşmasının davamı kimi qiymətləndirilir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Azərbaycan xalqının, gənclərinin gələcəklə bağlı düşüncəsində, gələcəyə inamlı və motivasiyalı olmasında böyük əhəmiyyətə sahibdir.
Bu gün müstəqil Azərbaycan Respublikası öz suverenliyini və müstəqilliyini daha da möhkəmləndirməyə davam edir. Ölkəmiz, siyasi və iqtisadi sahələrdə əldə etdiyi uğurlarla regionun lider dövlətlərinə çevrilmişdir. Bu gün müasir müstəqil Azərbaycan Respublikası özünün inkişaf yolunda inamla irəliləməkdədir.
Gövhər Mərdanova,
Bakı Slavyan Universiteti,
Jurnalistika ixtisası üzrə II kurs tələbəsi
