Samir Heydərov:  Vəsaitin ayrılması İvanovkada həm kənd təsərrüfatının daha da inkşaf etdirilməsinə stimul verəcək, həm də yerli əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətini daha da yaxşılaşdıracaq

Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sahəsində zəngin təcrübəsi vardır. Ölkəmizdə yetişdirilən yüzlərlə çeşiddə dadlı-ləzzətli bostan və tərəvəz bitkilərinin şöhrəti dünyaya yayılıb. Azərbaycan brendi altında kənd təsərrüfatı məhsulları xarici bazarlarda özünəməxsus yerə sahib olub. Lakin ixrac imkanlarını genişləndirmək yeni standartlar və innovativ yanaşmalar tələb edir. Suvarma sistemlərinin müasir texnologiyalar əsasında qurulması aqrar bölmənin qarşısında duran ən zəruri vəzifələrdən biridir.

Son illərdə ölkəmizdə torpaqlardan istifadənin səmərəliliyinin artırılması və əkinəyararlı torpaqların genişləndirilməsi üçün əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması, o cümlədən əhalinin içməli suya tələbatının ödənilməsi sahəsində məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Su təsərrüfatı infrastrukturu ölkədə kənd təsərrüfatı məhsullarına artan tələbatı nəzərə almaqla inkişaf etdirilir. Ölkədə kənd təsərrüfatı məhsulları əsas etibarilə suvarılan torpaqlarda istehsal edildiyi üçün suvarma və meliorasiya sistemlərinin səmərəliliyi məsələsi suvarılan torpaqların istifadəsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Həmçinin ölkədə su ehtiyatlarının məhdudluğu və torpaqların qorunması üçün yüksək minerallıqlı qrunt sularının tənzimlənməsi üçün suvarmaların drenaj fonunda aparılması da nəzərə alınarsa, qeyd edilən məsələ xüsusi aktuallığa malikdir. Suvarılan sahələrinin ekoloji-meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və torpaqların məhsuldarlığının saxlanması ilə bağlı xərclər dövlət vəsaitləri hesabına mərkəzləşmiş şəkildə həyata keçirilir.

Prezident İlham Əliyevin “İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndində əkin sahələrinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılmasına dair tədbirlər haqqında” 1 aprel 2025-ci il tarixli Sərəncamı deyilənlərin əyani sübutudur. Sərəncama əsasən, İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndində 1250 hektar əkin sahəsinin suvarma suyu ilə təminatının yaxşılaşdırılması üçün Azərbaycan Respublikasının 2025-ci il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ehtiyat fondundan Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinə ilkin olaraq beş milyon manat ayrılıb.

Sərəncamın əhəmiyyətini “İki sahil”ə şərh edən iqtisadçı ekspert Samir Heydərov bildirib ki, Prezident İlham Əliyevin islahatlarının davamı olaraq ölkədə kənd təsərüfatının inkşafı daim diqqət mərkəzindədir: “Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, suvarma əkinçiliyində səmərəliliyin əldə edilməsi üzrə prioritetlər ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsindən, o cümlədən suvarma və meliorasiya sistemlərinin fiziki vəziyyətindən, istismarının təşkilindən, qanunvericiliyin inkişafından, dövlətin və özəl sektorun institusional və maliyyə imkanlarından, elmin inkişaf dərəcəsindən, yüksək ixtisaslı kadr potensialının mövcud olmasından və digər faktorlardan asılıdır. Suvarma və meliorasiya sistemlərinin iş fəaliyyətinin sistematik qiymətləndirilməsi üzrə metodik yanaşmalar və problemlərin aradan qaldırılması üsulları cari vəziyyətə uyğunlaşdırılmalıdır. Bu baxımdan Azərbaycan Respublikasının 2025-ci il budcəsində nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ehtiyat fondundan Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinə İsmayıllı rayonu İvanovka kəndində 1250 hektar əkin sahələrinin suvarılma suyu ilə təminatının yaxşılaşdrılması üçün ilkin olaraq 5 milyon manat vəsait ayrılıb. İsmayıllı rayonun İvanovka kəndi ölkəmizin dilbər guşələrindən biridir. Orada əhali əsasən etnik malakan ruslarıdır. Azərbaycan ölkəmizdə yaşayan butun milli azlıqların Vətənidir. Bu baxımdan Azərbaycan höküməti hər zaman etnik azlıqlara öz diqqətini əsirgəməmişdir. Bu vəsaitin ayrılması həmin bölgədə kənd təsərrüfatının daha da inkşaf etdirilməsinə stimul verəcək, o cumlədən yerli əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətini daha da yaxşılaşdıracaq.”

Ekspert qeyd edib ki, kənd təsərrüfatının inkşafı ölkəmizdə prioritet istiqamətlərdən biridir: “Bu baxımdan təsərrüfatların suvarma suyu ilə təminatı vacib amillərdən hesab edilir. Son zamanlar bu istiqamətdə görülən işlər kənd təsərrüfatında istehsal həcmini artırmaqla həm ixrac imkanlarını artırıb, eyni zamanda, dolayısı ilə daxili bazarda kənd təsərrüfatı qiymətlərinin stabil qalmasına səbəb olub. Təbii ki, son illər  kənd təsərüfatlarının suvarma suyu ilə təminatında qabaqcıl texnologiyalardan istifadə edilməsi təqdirəlayiq haldır. Bu, həm əvəzsiz təbii resurs olan su ehtiyatlarının qənaətli istifadəsinə, eyni zamanda, istehsal olunan kənd təsərrüfatı məhsulunun maya dəyərinin azalmasına və rəqabət qabiliyyətinin artmasına gətirib çıxarıb. Ölkəmizdə fermer təsərrüfatları əsasən avtomatik, damcı və yağış suvarma sistemlərindən istifadə edirlər.”

S.Heydərov vurğulayıb ki, avtomatik suvarma sistemi bahalı olduğuna görə bu, məhsulun maya dəyərini artırır: “Sevindirici hal odur ki, son illər ölkəmizdə kənd təsərrüfatı subyektləri damcı və yağış suvarma sistemlərindən istifadə edirlər ki, bu, məhsul istehsalını dəfələrlə artırmaqla yanaşı, maya dəyərini də aşağı salır. Bu hal  təkrar istehsalın genişlənməsinə, dolayısı ilə fermerlərin gəlirlərinin artmasına gətirib çıxarır. Bütün bu deyilənləri nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan hökumətinin kənd təsərrüfatı sektoruna  diqqət və qayğısı nəticəsində 2024 cu ilin yanvar-oktyabr ayları ərzində təsərrüfatlarda 1785.6 min ton tərəvəz istehsal olunub ki, bu da ötən ilin muvafiq dövrü ilə müqayisədə 1.8 % çoxdur. Məhsul istehsalının artması ölkədən tərəvəz ixracının da artmasına müsbət təsir göstərib. 2024 cu ilin 10 ayının göstəricisinə görə Azərbaycandan xarici bazarlara 175.2 milyon dollar dəyərində tərəvəz ixrac olunub.”

Qeyd edək ki, İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndindəki Nikitin adına kolxoz əsasən bitkiçilik (buğda, arpa, noxud, günəbaxan, tərəvəz, üzüm) və heyvandarlıq (iribuynuzlu, xırdabuynuzlu, donuzçuluq, quşçuluq) istiqaməti üzrə fəaliyyət göstərirdi. Sözügedən təsərrüfat Kalinin adına kolxoz kimi 1936-cı ildə yaradılıb. 1953-cü ildən 1994-cü ilə kimi kolxoza Nikolay Vasilyeviç Nikitin rəhbərlik edib. N.V.Nikitin kolxoza rəhbərlik etdiyi dövrdə təsərrüfat böyük uğurlar qazanıb. Bir vaxtlar respublikamızın ən inkişaf etmiş təsərrüfatlarından biri olan Nikitin adına kolxozda son zamanlar qabaqcıl istehsal sahələri geriləmiş, səmərəlilik azalmışdı.

İsmayıllı Rayon İcra Hakimiyyətindən “İki sahil”ə bildirilib ki, 2024-cü ildə 3042 hektardan 10804 ton buğda, 1331 hektardan 4115 ton arpa, 515 hektardan 766 ton günəbaxan və 129 hektardan 84 ton yonca yığılıb. Kəndin əvvəlki nüfuzunun özünə qaytarılması məqsədi ilə 2025-ci ilin fevralında İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndində yerləşən Nikitin adına kolxozun bazasında “İvanovka Aqropark” ASC yaradılıb.

Orxan vahidoğlu, “İki sahil”