1993-cü ilin aprelində Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunun Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğalı, ölkəmizin tarixində dərin izlər buraxan faciələrdən biridir. Bu hadisə, yalnız xarici təcavüzün deyil, həm də daxili siyasi xaosun və xəyanətkar rəhbərliyin nəticəsi olaraq qiymətləndirilir.

Kəlbəcərin işğalı zamanı Azərbaycanın siyasi rəhbərliyi ciddi zəifliklər və uyğunsuzluqlar nümayiş etdirdi. Əldə olunan məlumatlara görə, Ermənistanın Kəlbəcərə hücum hazırlığı barədə xəbərdarlıqlar vaxtında verilsə də, bu məlumatlara adekvat reaksiya göstərilmədi. Müdafiə Nazirliyi vəziyyətə nəzarət etdiyini bildirsə də, sonrakı hadisələr göstərdi ki, Kəlbəcər təcavüzə qarşı müdafiəyə hazır deyildi. Ordu bölmələri arasında əlaqə yox idi və pərakəndə müqavimət ocaqları mövcud idi .Bu dövrdə, dövlət aparatında və orduda kommunist nomenklaturasının təsiri güclü idi və bu qüvvələr qərbyönlü Xalq Cəbhəsi hakimiyyətini devirməyə çalışırdılar. Belə bir siyasi kontekstdə, Ermənistanın hərbi əməliyyatları qarşısında Azərbaycanın müdafiə qabiliyyəti zəifləmişdi.

Kəlbəcərin işğalına beynəlxalq reaksiyalar olsa da, bu reaksiyalar əsasən bəyanatlar və qətnamələrlə məhdudlaşdı. 1993-cü il aprelin 30-da BMT Təhlükəsizlik Şurası 822 saylı qətnamə qəbul edərək, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Kəlbəcərdən dərhal çıxarılmasını tələb etdi  . Lakin bu qətnamə və digər beynəlxalq sənədlər yerinə yetirilmədi və Ermənistan işğal siyasətini davam etdirdi.

Beynəlxalq vasitəçilik mandatına malik ölkələr, o cümlədən ATƏT-in Minsk Qrupu, münaqişənin həllində effektiv rol oynamadılar. Bu laqeydlik, işğalın uzunmüddətli olmasına və bölgədəki status-kvonun qorunmasına səbəb oldu.

Kəlbəcərin işğalı nəticəsində 60.000-ə yaxın sakin öz doğma torpaqlarından didərgin düşdü, 511 dinc sakin öldürüldü, 321 nəfər əsir götürüldü və itkin düşdü . Rayonun zəngin maddi-mədəni irsi məhv edildi, təbii resursları talan edildi və demoqrafik tərkibi dəyişdirildi.Bu faciə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün qorunmasının və milli birliyin əhəmiyyətini bir daha göstərdi. Kəlbəcərin işğalı, həm daxili siyasi sabitliyin, həm də beynəlxalq hüququn təmin edilməsinin vacibliyini ortaya qoydu.Kəlbəcərin 1993-cü il işğalı, Azərbaycanın tarixində acı bir səhifədir. Bu hadisə, yalnız xarici təcavüzün deyil, həm də daxili siyasi zəifliyin və beynəlxalq laqeydliyin nəticəsi olaraq yadda qaldı. Bu faciədən çıxarılan dərslər, Azərbaycanın gələcəkdə belə hadisələrin təkrarlanmaması üçün daha güclü və sabit bir dövlət quruculuğuna yönəlməsinin vacibliyini göstərdi.

Cahan Bayramova,
YAP Xətai rayon təşkilatının könüllüsü