Biz bir dövlət və millət olaraq bu həsrəti və ədalətsizliyi bitirəcək qədər güclü və qətiyyətliyik
Qədim və tarixi və torpaqlarımız olan Qərbi Azərbaycanda indi bir nəfər də olsun soydaşımız yaşamır. Çünki hayların 200 il əvvəl Cənubi Qafqaza köçürülməsindən və onların burada məqsədli şəkildə məskunlaşdırılmasından sonra soydaşlarımız tədricən öz doğma yurdlarından deportasya edildilər. Bu barbar proses həm çar Rusiyası, həm də Sovet hökuməti tərəfindən mərhələli şəkildə, hətta bir çox hallarda soyqırımı səviyyəsində həyata keçirildi. Tarixi mənbələrə nəzər salanda aydın şəkildə görünür ki, son bir əsrdə ermənilər Azərbaycan xalqına qarşı etnik təmizləmə, soyqırımı siyasəti yürüdüblər. Mərhələli şəkildə həyata keçirilən məkrli planlar nəticəsində azərbaycanlılar indi Ermənistan adlandırılan ərazidən - tarixi torpaqlarından qovulublar, kütləvi soyqırımlarına məruz qalıblar. Xalqımızın taleyində faciəvi rol oynamış tarixi faktlardan biri də ötən əsrin əvvəllərində bolşevik Rusiyasının yaratdığı qondarma Ermənistana tarixi şəhərimiz İrəvanın verilməsi oldu. O dövrdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin zəifliyi də İrəvanın ermənilərə verilməsinə şərait yaratdı. Bununla kifayətlənməyən ermənilər 1920-ci ildə Zəngəzuru və Azərbaycanın bir sıra digər torpaqlarını da Sovet hakimiyyətinin köməyi ilə bizdən qopardılar.
Vətən müharibəsində parlaq Qələbəyə nail olan Azərbaycan Ordusu növbəti tarixi Zəfərini 2023-cü il sentyabrın 19-da həyata keçirdiyi bir günlük lokal antiterror tədbirləri ilə qazandı. Bununla da qondarma «dqr» birdəfəlik məhv edildi. Onun qondarma «liderləri» isə həbs edilərək Azərbaycan dövlətinin ədalət mühakiməsinə təhvil verildi. Təbii ki, bu zəfərlərdən sonra Azərbaycan dövlətinin növbəti tarixi missiyası Qərbi azərbaycanlıların pozulan hüquqlarını bərpa edərək onları əzəli yurdlarına qovuşdurmaqdır. Prezident İlham Əliyev 2022-ci ilin dekabrın 24-də Qərbi Azərbaycandan olan bir qrup ziyalı ilə görüşündə açıq şəkildə bildirmişdir ki, vaxtilə yurdundan deportasiya edilən yüz minlərlə Qərbi azərbaycanlı soydaşlarımız da tarixi torpaqlarına qovuşacaqlar: «Əminəm ki, gün gələcək və Qərbi Azərbaycandan olan soydaşlarımız, onların yaxınları, uşaqları, nəvələri tarixi diyarımız olan Qərbi Azərbaycana qayıdacaqlar. Mən əminəm ki, bu gün gələcək və əminəm ki, Qərbi azərbaycanlılar böyük coşqu və həvəslə öz doğma torpaqlarına qayıdıb orada yaşayacaqlar.»
Qeyd etdiyimiz kimi, qüdrətli Azərbaycan dövləti soydaşlarımızın həmin torpaqlara qayıdışını daim gündəmdə saxlayır. Məhz bu çərçivədə Qərbi Azərbaycandan qovulmuş bütün azərbaycanlıların öz yurdlarına qayıtmaq hüququnu bərpa etmək üçün qəbul edilən «Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyası» böyük əhəmiyyətə malikdir.
Bu, bir acı həqiqətdir ki, XIX əsrdə Çar Rusiyası tərəfindən Türkiyə və İran ərazisindən ermənilərin kütləvi şəkildə Cənubi Qafqaza köçürülməsi ilə azərbaycanlıların öz tarixi torpaqlarında sıxışdırılması prosesinə başlanıldı. XX əsrin əvvəllərində azərbaycanlılara qarşı məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilmiş etnik təmizləmə, soyqırımı siyasəti nəticəsində xalqımız ağır məhrumiyyətlərlə, faciələrlə üzləşdi. 1918-1920-ci illərdə yüz minlərlə azərbaycanlı qətlə yetirildi, öz yurdlarını tərk etmək məcburiyyətində qalaraq qaçqına çevrildi, yüzlərlə Azərbaycan kəndi yer üzündən silindi. Prezident İlham Əliyev qeyd edib ki, 1920-ci ildə Sovet hökumətinin qərarı və erməni millətçilərinin təkidi ilə bizim digər tarixi torpağımız Zəngəzuru da Azərbaycandan ayırıb Ermənistana birləşdirdilər. Dövlət başçısı bunu xalqımıza qarşı növbəti cinayət kimi qiymətləndirib: "Zəngəzurun Ermənistana verilməsi bir daha onu göstərir ki, bu, çox yanlış, səhv addım idi və dediyim kimi xəyanət idi".
Tarixin təkrarlanan dönəmlərində azərbaycanlılar bir çox deportasiyalara məruz qalıb. Belə ki, 1948-1953-cü illərdə xalqımız növbəti dəfə Qərbi Azərbaycandakı öz doğma torpaqlarından deportasiya ediliblər. Ermənilər SSRİ Nazirlər Sovetinin 23 dekabr 1947-ci il tarixli «Ermənistan SSR-dən kolxozçuların və başqa azərbaycanlı əhalinin Azərbaycan SSR-in Kür-Araz ovalığına köçürülməsi haqqında» xüsusi qərarına və 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların öz tarixi torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyasına dövlət səviyyəsində nail olublar.
1980-ci illərin sonlarında isə erməni millətçiləri növbəti dəfə xalqımıza qarşı soyqırımı və deportasya planlarını işə saldılar. Belə ki, Ulu Öndər Heydər Əliyevin 1987-ci ilin oktyabrında Sovet hökumətindəki ali vəzifələrindən uzaqlaşdırılmasından dərhal sonra erməni millətçiləri SSRİ-nin qatı ermənipərəst rəhbəri Mixail Qorbaçova arxalanaraq həm Qarabağda, həm də Ermənistan SSR-də xalqımıza qarşı növbəti soyqırımına başladılar. Nəticədə qısa müddətdə azərbaycanlılar tarixi torpaqlarından- Qərbi Azərbaycandan tamamilə deportasiya edildilər. Bu deportasiya ilə kifayətlənməyən barbar ermənilər yenə də Rusiyadan hərbi dəstək alaraq 1990-1993- cü illərdə Qarabağı və Şərqi Zəngəzuru işğal etdilər. Nəticədə on minlərlə azərbaycanlı məhv edildi, 1 milyona yaxını isə qaçqın və məcburi köçkünə çevrildi.
Ermənilər tarixin müxtəlif dönəmlərində qəsb etdikləri Azərbaycan torpaqlarında, o cümlədən Qərbi Azərbaycanda maddi-mədəni irsimizə qarşı soyqırımı siyasəti həyata keçiriblər. Tarixi torpaqlarımız olan İrəvana, Zəngəzura, Göyçə mahalına zorla yiyələnən ermənilər özlərinə saxta tarix quraşdırmaq üçün ilk növbədə o ərazilərdəki qədim kənd və qəsəbələrimizin adlarını erməniləşdiriblər.
Bu gün Azərbaycan dövlətinin strateji hədəfində Şərqi Zəngəzura və Qarabağa qayıtdığımız kimi, Qərbi Azərbaycana da qayıdışı təmin etməkdir. Qeyd etdiyimiz kimi, qüdrətli Azərbaycan dövləti soydaşlarımızın həmin torpaqlara qayıdışını daim gündəmdə saxlayır.
Bir faktı da vurğulamaqaçıqlamaq lazımdır ki, ötən 30 ildə Ermənistandakı sosial-iqştisadi tənəzzül yaşayış məskənlərini də viranə qoymuşdur. Bu gün orada azərbaycanlıların yaşadıqları kəndlərin əksər hissəsi ya dağıdılıb, ya boş qalıb. Çətin demoqrafik vəziyyət səbəbindən ermənilər Azərbaycan kəndlərində məskunlaşmanı təşkil edə bilmirlər. Bəzilərində yaşayış olsa da lakin onların əksər hissəsi boşdur. Yəni, ən azı Ermənistan dövləti ilkin mərhələdə azərbaycanlılara həmin yerlərə getmək, görmək və ziyarət etmək imkanı yaratmalıdır. Ulu Öndər illər öncə çıxışlarından birində demişdi: «Mən inanıran, mən tam inanıram ki, hər şey ədalət naminə dəyişəcək bütün bölgədə. Mütləq, mütləq siz gələcəkdə hələ gedib öz gözəl Göyçə torpağınızı da görəcəksiniz. Öz doğma dağlarınızı, bulaqlarınızı, çaylarınızı da görəcəksiniz. Ata-babalarınızın qəbirlərini də görəcəksiniz. Mən buna heç şübhə etmirəm».
Nə qədər xalqımızın ata vəsiyyətini həmişə yüksək səviyyədə yerinə yetirən müzəffər Ali Baş Komandanı var, biz tarixi Göyçə, Zəngəzur torpaqlarına da qayıtmaq imkanı qazanacağıq. Çünki biz bir dövlət və millət olaraq bu həsrəti bitirəcək qədər güclü və qətiyyətliyik. Dövlətimiz qəti şəkildə elan edib ki, soydaşlarımız Qərbi Azərbaycana dinc şəkildə qayıdacaqlar. Ora qayıdacaq insanların təhlükəsizliyinə tam zəmanət aldıqdan sonra tarixi torpaqlarımıza qayıdış reallaşacaq.
Elçin Zaman, «İki sahil»
