Elm aləmində cığır açan bir yeniliyə imza atılıb. Meta alimləri qeyri-invaziv üsullarla beynin maqnit siqnallarını təhlil edərək fikirləri yazılı cümlələrə çevirən süni intellekt modeli hazırlayıblar. Bu texnologiya beyin implantasiyasına ehtiyac olmadan düşüncələrinizi birbaşa mətnə çevirə bilər.

İki yeni araşdırma ilə Meta tədqiqatçıları beynin fikirləri necə yazdığını anlamaq üçün süni intellektdən istifadə ediblər. İlk araşdırmada, könüllülər tərəfindən yazılmış cümlələri yenidən yaratmaq üçün beyin siqnallarını təhlil etmək üçün AI modeli hazırlanıb. İkinci araşdırma beynin dil istehsal prosesinin xəritəsini tərtib edib və düşüncələrin addım-addım necə yazıya çevrildiyini ortaya qoyub. Bu tədqiqatlar beyin zədələnməsi və ya zədə səbəbiylə danışa bilməyən fərdlərin gələcəkdə ünsiyyət qurmasına kömək edə biləcək texnologiyalara zəmin hazırlayır.

Austindəki Texas Universitetində Alexander Huth bu barədə deyib: "Bu, xüsusilə qeyri-invaziv şifrələmə sahəsində irəliyə doğru böyük bir addımdır".

Tədqiqatçılar maqnitoensefaloqrafiya (MEG) adlı üsulla beynin elektrik fəaliyyəti nəticəsində yaranan maqnit sahələrini ölçüblər. İştirakçılar cümlələr yazarkən, bu siqnallar AI modeli ilə təhlil edilib və yazılan hərflər 68% dəqiqliklə olub. Tez-tez istifadə olunan hərflər daha yüksək dəqiqliklə proqnozlaşdırılıb. “Z” və ya “K” kimi nadir hərflər üçün səhv nisbətləri artıb. Maraqlıdır ki, model səhv proqnoz verəndə QWERTY klaviaturasında hədəf hərfinə yaxın olan hərfləri seçməyə meyl edir. Bu da süni intellektin motor siqnalları olan hərfləri proqnozlaşdırdığını göstərir.

İkinci tədqiqat dilin beyində necə formalaşdığını anlamağa cəmlənib. Tədqiqatçılar iştirakçılar yazı yazarkən saniyədə 1000 MEG görüntüsü toplayıb. Nəticələr beyinin əvvəlcə cümlənin mənasını və kontekstini yaratdığını, sonra isə addım-addım sözləri, hecaları və hərfləri əmələ gətirdiyini göstərir.

Mütəxəssislər bu prosesin "ierarxik parçalanma" nəzəriyyəsini təsdiqlədiyini bildiriblər: Beyin böyük məna vahidlərini kiçik hissələrə bölərək onu motor hərəkətlərinə çevirir.

Bundan əlavə hərfləri və sözləri qarışdırmamaq üçün beynin "dinamik sinir kodu"ndan istifadə etdiyi də aşkar edilib. Bu kod hər bir məlumatı davamlı olaraq beynin fərqli bir yerinə köçürərək aydın bir ayırma təmin edir. Bununla belə, MEG bu təmsillərin hansı beyin bölgələrini təşkil etdiyini hələ dəqiq müəyyən edə bilməyib.

Baxmayaraq ki, bu tədqiqatlar hələ də ekspertlər tərəfindən nəzərdən keçirilməsə də, danışıq qabiliyyətini itirmiş insanlar üçün ümidvericidir. Mövcud MEG cihazları laboratoriyadan kənarda istifadə üçün çox böyük və həssasdır. Bununla belə, tədqiqatçılar hesab edirlər ki, texnologiyadakı irəliləyişlər gələcəkdə bu sistemləri geyilən hala gətirə bilər.
Bu süni intellekt modeli beyin siqnallarını qeyri-invaziv şəkildə həll etməklə həm elmi, həm də praktiki sahədə inqilab edə bilər.

İflicli xəstələr və ya nevroloji xəstəlikləri olan şəxslər fikirlərini yazaraq yenidən ünsiyyət qura bilirlər. Üstəlik, implant tələb etməməsi texnologiyanın daha geniş auditoriyaya çatmasına şərait yarada bilər.

Meta-nın bu innovativ tədqiqatları süni intellekt və nevrologiya arasında körpünü gücləndirir. Belə görünür ki, beynimizin sirlərini açmaq artıq sadəcə elmi fantastika xəyalı deyil.

Vüsal Cahanov, “İki sahil”