Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi və yekun sülh müqaviləsinin imzalanması İkinci Qarabağ müharibəsindən sonrakı dövrün ən çox müzakirə olunan məsələsidir.
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan sentyabrin 10-da "Yerevan Dialoqu" adlı forumda çıxışı zamanı yenə də qeyri-ciddi açıqlamalar verib. Bildirib ki, guya sülh sazişinin ən qısa zamanda bağlanması üçün lazım olan hər şeyi edirlər. Hətta prosesin uzanmaması üçün bəzi sualları sülh sazişi layihəsindən çıxarılmasını da mümkün hesab edirlər. Görünür, rəsmi İrəvan sülh sazişi layihəsini ciddiyə almır. Ona görə də onu gərəksiz kağız kimi tezliklə imzalamağa çalışırlar. Bəlkə də düşünürlər ki, elə sülh sazişi imzalamaq lazımdır ki, sonradan onu pozmaq üçün müəyyən əsaslar olsun.
Azərbaycan isə layihədəki bütün bəndlərə hörmət və həssaslıqla yanaşır. Çünki bu sənəd iki ölkə arasında yeni səhifə açmalı, iki xalq arasında on illər boyu davam edən düşmənçiliyi sonlandırmalıdır. Ona görə də Azərbaycan iki ölkə arasında hər hansı bir məsələnin açıq qalmasını istəmir. Təsadüfi deyil ki, layihə hazırlanarkən sazişə daxil edilmiş 16 bəndin icrasına hər iki tərəf ilkin razılıq verib. Lakin Paşinyan hökuməti layihədəki bəzi bəndlərin icrasından boyun qaçırır. Göründüyü kimi, Nikol Paşinyanın səsləndirdiyi fikirləri ciddi qəbul etmək lazım deyil.
Qərbdən Nikol Paşinyana hansı təklif gəlirsə, onu həyata keçirir. Sülh sazişi ilə bağlı Azərbaycan ən ideal variantı təklif etsə də, Ermənistan bəhanələr gətirərək bundan imtina edir. Nikol Paşinyan özünü beynəlxalq aləmə sülhpərəst kimi təqdim edir, amma əməldə Azərbaycanla konfrantasiyaya getməyə üstünlük verir. Çünki Bakı və İrəvan arasında sülh olarsa, Ermənistanı himayə edən dairələrin siyasi layihəsi Cənubi Qafqazda həyata keçirilə bilməz. Azərbaycan isə bildirir ki, Ermənistan sülhə getmək istəyirsə, Konstitusiyasını dəyişməlidir. Sülh sazişinin təməl prinsipi iki ölkənin biri-birinin ərazi bütövlüyünü tanıması deməkdir. Ermənistan isə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü öz Konstitusiyasında tanımır. Ermənistan Azərbaycanın irəli sürdüyü şərtləri qəbul etməli və sülh sazişinə getməlidir.
Bu gün Ermənistanın “liderlər”inin sərsəmləmələri Azərbaycan üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Belə vəziyyətdə isə Paşinyan iqtidarının qarşısında yeganə yol qalır. O da sülh sazişi layihəsinin bütün 16 bəndinin hər birinə əməl etmək. Əks təqdirdə Ermənistan növbəti dəfə “Dəmir yumruq”la üz-üzə qalacaq.
Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) mətbuat katibi Ayxan Hacızadə Ermənistan baş nazirinin sentyabrın 10-da "Yerevan Dialoqu" adlı forumda çıxışı zamanı Azərbaycana qarşı səsləndirdiyi fikirlərə münasibət bildirib. A.Hacızadə qeyd edib ki, Ermənistan baş nazirinin 10 sentyabr tarixində "Yerevan Dialoqu" adlı forumda çıxışı zamanı həm "sülh sazişi" layihəsi, həm də ümumilikdə 10 noyabr tarixli üçtərəfli bəyanatla bağlı səsləndirdiyi iddialar reallıqların açıq-aşkar təhrif olunmasıdır.
Ermənistan rəsmilərinin "sülh sazişi" layihəsini razılaşdırılmamış müddəalar çıxarılmaqla imzalanması çağırışı, bununla ikitərəfli münasibətlərdə mövcud problemlərin həllini növbəti mərhələyə saxlamaq cəhdləri qəbuledilməzdir.
Bir daha xatırladırıq ki, Ermənistan tərəfinin "sülh sazişi" layihəsini hansı formada imzalamaq niyyətindən asılı olmayaraq, Azərbaycanla Ermənistan arasında real və davamlı sülh müqaviləsinin imzalanması üçün əsas şərt, başda "Ermənistan və Dağlıq Qarabağın birləşməsi"nə çağıran Ermənistanın Müstəqillik Aktına açıq şəkildə istinad edən Ermənistan Konstitusiyası olmaqla bu ölkənin çoxsaylı hüquqi və siyasi sənədlərində təsbit edilmiş Azərbaycana qarşı davam edən ərazi iddialarına son qoyulmasıdır.
Guya Azərbaycanın Konstitusiya aktında Ermənistana qarşı ərazi iddialarının olması barədə iddialara gəldikdə bir daha qeyd etməyə ehtiyac var ki, Azərbaycan Konstitusiyası ilə Ermənistan Konstitusiyası arasında paralellik və bərabərlik yaratmaq cəhdi heç bir nəticə verməyəcək. Ermənistan Konstitusiyasından fərqli olaraq Azərbaycan Konstitusiyasında istinad olunan 1991-ci il Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı və 1918-ci il İstiqlal Bəyannaməsində Ermənistana qarşı heç bir ərazi iddiası mövcud deyil.
Ermənistan tərəfinin sülh müqaviləsi layihəsində mövcud olan "Heç bir tərəf sülh sazişi çərçivəsində öz öhdəliklərini yerinə yetirməməsi ilə əlaqədar öz daxili qanunvericiliyinə istinad edə bilməz" müddəasını qeyd edərək, bu ölkənin Konstitusiyasında mövcud olan ərazi iddiasının zərərsiz olduğunu bildirməsi də tamamilə əsassızdır. Bir daha qeyd edirik ki, heç bir beynəlxalq sazişin Konstitusiyadan üstün olmadığı hər kəsə yaxşı məlum olan faktdır.
Almatı Bəyannaməsi çərçivəsində Azərbaycan və Ermənistanın bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıdığı barədə baş nazirin açıqlamasına gəldikdə onun təmsil etdiyi ölkənin məhz bu öhdəliyi kobud şəkildə pozaraq Azərbaycan ərazilərini işğal altında saxladığı faktını xatırlatmaq istərdik.
Kommunikasiyaların açılması məsələsində də Ermənistan baş naziri növbəti dəfə üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yanlış şərh edib. Üçtərəfli Bəyanatın 9-cu bəndində Ermənistanın hansı öhdəliklərinin olduğu, nəqliyyat əlaqəsi üzrə nəzarət necə təşkil olunacağı açıq-aydın yazılıb.
Ümumilikdə, üçtərəfli Bəyanat imzalanandan sonra öhdəliklərinə zidd olaraq 2023-cü ilin sentyabr ayınadək Azərbaycan ərazilərində hərbi fəaliyyətini davam etdirmiş və erməni silahlı qüvvələrini Azərbaycan ərazilərindən çıxarmayan Ermənistan tərəfinin guya qaçqın və məcburi köçkünlərin geri qayıtmasına maneçilik törədildiyini, yerli ermənilərə qarşı etnik təmizləmə həyata keçirildiyini, hərbi əsirlərin qaytarılmadığını iddia etməsi reallıqların təhrif olunmasıdır. Bununla yanaşı, 2023-cü il antiterror tədbirlərindən sonra erməniəsilli şəxslərin könüllü əsasda Azərbaycanı tərk edərək Ermənistana və digər ölkələrə köçməsinin etnik təmizləmə kimi qələmə verilməsi növbəti böhtandır.
Hərbi əsirlərin qaytarılması məsələsinə gəldikdə, hərbi cinayətkarların və separatçı xunta rejiminin nümayəndələrinin azad edilməsi barədə Azərbaycan hər hansı bir öhdəliyə malik deyil. Azərbaycan indiyə qədər humanizm prinsipinə sadiq qalaraq hərbi əsirlərin hər birini Ermənistana təhvil verib. Lakin Azərbaycan tərəfindən qaytarıldıqdan sonra hərbi əsirlərin Ermənistan dövləti tərəfindən kütləvi surətdə həbslərə və təqiblərə məruz qalmaları bu dövlətin öz vətəndaşlarına "qayğısı" kontekstində xüsusi təəccüb doğurub.
Müxtəlif platformalardan istifadə etməklə ölkəmizə qarşı aqressiv böhtan xarakterli ritorikanı davam etdirən Ermənistan tərəfini sülh perspektivlərinə xələl gətirən açıqlamalardan əl çəkməyə çağırırıq.
Şəmsiyyə Əliqızı, “İki sahil”
