Uzun və sağlam həyatın sirləri bütün dünyada “mavi zonalarda” gizlənir. Mavi zonalar, dünyanın ən uzun ömürlü insanlarının yaşadığı bölgələrdir. Bu bölgələrdə insanlar adətən 100 yaşına qədər sağlam yaşayır. Dan Buettner tərəfindən müəyyən edilmiş bu bölgələr beş əsas yer olaraq tanınır. Bunlar Okinava, Sardiniya, İkaria, Loma Linda, Kosta Rika-dır. Bu bölgələrdəki həyat tərzləri, sağlam qidalanma, müntəzəm fiziki fəaliyyət, güclü icma əlaqələri və stresin idarə olunması kimi faktorların uzun ömür üzərində əhəmiyyətli təsirləri olduğunu göstərir.

“Power 9” qaydası, mavi zonalardakı uzun ömürlü insanların ortaq yaşam vərdişlərini əks etdirən doqquz qaydanı ifadə edir. Bu qaydalar Dan Buettner tərəfindən müəyyən edilmişdir və Mavi zonalardakı sağlam yaşama töhfə verən əsas faktorlar kimi qəbul edilir.

“Power 9” qaydaları:

Fiziki aktivlik: Uzun ömrü dəstəkləyən əsas faktorlardan biridir. Mavi zonalarda yaşayan insanların fiziki aktivliyi həyatlarının təbii bir hissəsidir. Bu aktivliklər, idman zalında məşq etməkdən çox, gündəlik həyatın bir parçası olaraq görülür. İnsanlar gündəlik həyatlarında çox hərəkət edir. Məsələn, addımla gəzmək, ev işləri görmək, bağçılıq etmək və digər fiziki fəaliyyətlər uzun ömrə töhfə verir. Fiziki aktivlik, təbii və rahat fəaliyyətlərdə iştirak etməklə həyata keçirilir. Yürüyüşlər, bağçılıq, evdə və ya işdə fiziki işlər bu kateqoriyaya daxildir. Bəzi bölgələrdə insanlar müntəzəm olaraq daha intensiv fiziki fəaliyyətlərlə məşğuldurlar. Bu, yerli idman növləri, hətta sosial fəaliyyətlərdə iştirak etmək kimi fəaliyyətləri əhatə edir. Sosial fəaliyyətlərdə iştirak, məsələn, kənd tədbirlərində, bazarlarda və icma layihələrində fiziki aktivliyi təşviq edir. Fiziki aktivlik, ürək-damar sağlamlığını yaxşılaşdırır, əzələ və sümük sağlamlığını dəstəkləyir, əhval-ruhiyyəni yüksəldir və ümumi həyat keyfiyyətini artırır.

Sosial əlaqələr qurmaq: uzun ömür və sağlamlıq üçün vacib bir amildir. Mavi zonalardakı insanlar, güclü sosial bağlar və dəstəkləyici bir icma ilə uzun və sağlam bir həyat yaşamağa meyllidirlər. Ailə üzvləri ilə yaxın və dəstəkləyici münasibətlər, emosional dəstək və sosial əlaqə təmin edir. Ailə içindəki müsbət münasibətlər uzun ömrü dəstəkləyir. Yaxın dostlar və icma üzvləri ilə müntəzəm olaraq vaxt keçirmək, sosial əlaqələri gücləndirir. Sosial fəaliyyətlər, tədbirlər və görüşlər bu əlaqələri inkişaf etdirir. İctimai fəaliyyətlərdə iştirak, icma layihələrinə qoşulmaq və könüllü işlər görmək sosial əlaqələri inkişaf etdirir və sosial dəstəyi artırır. Sosial əlaqələrin sağlamlığa təsiri geniş şəkildə araşdırılmışdır. Güclü sosial bağlar, stress səviyyələrini azaldır, emosional rifahı artırır və hətta ömür uzunluğunu uzadır. Beləliklə, sosial əlaqələri inkişaf etdirmək və müsbət münasibətlər qurmaq uzun və sağlam bir həyatın vacib bir hissəsidir.

Məqsəd qoymaq: uzun ömür və sağlamlıq üçün önəmli bir amildir. Mavi zonalardakı insanlar, həyatlarına dəyər və məqsəd qatmaqla, fiziki və zehni sağlamlıqlarını qoruyurlar. Müəyyən bir məqsəd və ya missiya ilə yaşamaq, həyatınıza mənalı bir yön verir. Bu, sizə məqsəd hissi qatır və gündəlik həyatınıza dəyər əlavə edir. Məqsəd qoymaq, zehni sağlamlığı gücləndirir və müsbət bir ruh halı yaradır. Həyatınızdakı məqsəd və planlar, stressi azaldır və əhvalınızı yüksəldir. Məqsədinizə doğru irəliləmək, sizə motivasiya və inam gətirir. Bu, qarşıya çıxan çətinliklərin öhdəsindən gəlməyə kömək edir və daha yüksək həyat keyfiyyəti təmin edir. Məqsəd qoymaq, gündəlik fəaliyyətlərinizdə məqsədli və təşkilatlanmış bir yanaşma tələb edir. Həyatınızdakı uzunmüddətli məqsədlər, sizə gələcəkdə nə edə biləcəyiniz barədə düşünmək və planlar qurmaq imkanı verir. Bu, həyatınızı daha yaxşı planlaşdırmağa kömək edir. Məqsəd qoymaq, həyatınıza istiqamət verir və sizə məmnuniyyət hissi gətirir. Həyatınızdakı məqsədləri aydınlaşdırmaq, özünüzə dəyərli və mənalı bir yol seçmək üçün əhəmiyyətlidir. Bu, uzun ömür və sağlam həyatın bir hissəsi olaraq qəbul edilir.

Stresi azaltmaq: uzun ömür və sağlam həyat üçün vacib bir amildir. Mavi zonalardakı insanlar, həyatlarındakı stresi idarə etməyi və azaltmağı bacarırlar. Meditasiya, yoqa və digər rahatlama üsulları stress səviyyələrini azaldır və zehni sakitləşdirir. Gündəlik qısa meditasiya seansları, stresi idarə etməyə kömək edə bilər. Dərin nəfəs alma texnikaları, sinir sistemini sakitləşdirir və stresin fiziki əlamətlərini azaldır. Yavaş və dərin nəfəs alma məşqləri, stressi azaltmaq üçün effektivdir. Rəsm çəkmək, musiqi dinləmək və ya digər hobbilərinizlə vaxt keçirmək faydalıdır. Keyfiyyətli yuxu, stressi azaltmağa və bədənin bərpa olunmasına kömək edir. Yuxu rejimini düzəltmək və kifayət qədər yuxu almaq əhəmiyyətlidir. Günlük vəzifələri planlaşdırmaq və təşkilatlı olmaq, qarşılaşdığınız stresorları idarə etməyə kömək edir. Pozitiv düşünmə və müsbət yanaşma, stresslə başa çıxmağa kömək edir. Mənfi düşüncələrdən qaçınmaq və müsbət şeylərə diqqət yetirmək əhvalınızı yaxşılaşdırır.

Aşağı kalorili qidalanmaq: Mavi zonalardakı insanların uzun ömür və sağlamlığını dəstəkləyən əsas amillərdən biridir. Bu qidalanma tərzi, kalori qəbulunu idarə etməklə yanaşı, bədənə zərər vermədən kifayət qədər qida maddəsi təmin edir. Aşağı kalorili qidalanma, kalori qəbulunu azaltmaq və ideal bədən çəkisini qorumaq üçün faydalıdı. Protein, əzələ qurulmasına və metabolizmanın yaxşılaşdırılmasına kömək edir. Şəkərli içkilər, şirniyyatlar və yüksək yağlı qidalar yüksək kalori tərkibinə malikdir. Bu cür qidalardan qaçınmaq, kalori qəbulunu azaltmağa kömək edir. Porsiyonları nəzarət altında saxlamaq, kalori qəbulunu idarə etməyə kömək edir. Kiçik porsiyonlarla yemək, daha az kalori qəbul etməyə imkan verir. Bol miqdarda su içmək, bədən funksiyalarını dəstəkləyir və aclıq hissini azaldır. Suyu müntəzəm olaraq içmək, ümumi kalori qəbulunu azaltmağa kömək edə bilər. Aşağı kalorili qidalanma, bədən ağırlığını idarə etməyə, metabolizmanı yaxşılaşdırmağa və uzun müddət sağlam qalmağa kömək edir. Bu yanaşma, həmçinin ürək-damar xəstəlikləri, diabet və digər sağlamlıq problemlərinin riskini azaltmağa dəstək olur.

Bitki mənşəli qidalanma: Bitki mənşəli qidalanma, Mavi zonalardakı insanların uzun ömür və sağlamlığını dəstəkləyən əsas amillərdən biridir. Bitki mənşəli qidalar, adətən aşağı kalorili olur. Bu, çəki idarəetməsinə kömək edir və yağlanmanın qarşısını alır. Bitki mənşəli qidalar, doymuş yağlar və trans yağlar baxımından daha azdır. Bu, ürək-damar sağlamlığını dəstəkləyir və xolesterol səviyyələrini idarə etməyə kömək edir. Bitki mənşəli qidalar, hormon balansını dəstəkləyir. Qadınların hormonal dövrləri ilə əlaqədar problemlərini azaltmağa kömək edə bilər. Bitki mənşəli qidalar, metabolizmanı yaxşılaşdırır və enerji səviyyələrini artırır. Eyni zamanda, insulin səviyyələrini tənzimləyərək diabet riskini azaldır. Mövsümə uyğun və yerli bitki mənşəli qidaları seçmək, qida keyfiyyətini artırır və ətraf mühitə daha az təsir edir. Bitki mənşəli qidalanma müxtəlif yemək seçimləri təqdim edir. Salatlar, şorba, yemək üçün hazırlanan tərəvəzlər və paxlalılar kimi müxtəlif dadlı və qidalandırıcı yeməklər hazırlamaq mümkündür. Bitki mənşəli qidalanma, müxtəlif qida mədəniyyətlərinə və yemək üsullarına açıqdır. Bu, müxtəlif ölkələrin yemək ənənələrini öyrənməyə və tətbiq etməyə kömək edir. Bitki mənşəli qidalanma, ümumi sağlamlıq üçün çox faydalıdır və bədəninizə lazım olan qida maddələrini təmin edir. Uzun ömür və sağlam yaşama üçün balanslı bir bitki əsaslı pəhriz tətbiq etmək, həyat keyfiyyətinizi artırmağa kömək edə bilər.

Şərab istehlakı: Müəyyən miqdarda şərab (xüsusilə qırmızı şərab) istehlakı bəzi mavi zonalarda yayğındır. Lakin, bu şəxsi sağlamlıq vəziyyətinizə bağlı olaraq dəyişə bilər.

Ailə münasibətlərinə əhəmiyyət vermək: Ailə əlaqələrinə önəm vermək, uzun ömür və sağlam həyat üçün vacib bir amildir. Mavi zonalardakı insanlar, ailəvi münasibətləri güclü tutaraq uzun və sağlam bir həyat yaşamağa meyllidirlər. Ailə üzvləri, stressli vəziyyətlərdə və çətin anlarda emosional dəstək təmin edir. Güclü ailə bağları, insanın ruhi sağlamlığını və stresə qarşı dözümlülüyünü artırır. Ailələrlə müntəzəm olaraq vaxt keçirmək, yaxın münasibətləri gücləndirir. Birlikdə nahar etmək, oyun oynamaq və ya digər fəaliyyətlər, ailə bağlarını möhkəmləndirir. Ailə, fərdlərin şəxsi inkişafını və təhsilini dəstəkləyir. Ailə içindəki müsbət təsirlər, uşaqların və digər üzvlərin inkişafına kömək edir. Ailə üzvləri arasında qarşılıqlı dəstək, həyatın çətinlikləri ilə mübarizə aparmağa kömək edir. Yardım və dəstək, sağlam və güclü ailə münasibətlərini qoruyur. Ailə daxilində əməkdaşlıq və anlayış, münaqişələrin həllinə və harmoniyanın təmin edilməsinə kömək edir. Açıq və dürüst ünsiyyət, ailə içindəki münasibətləri gücləndirir. Ailənin öz ənənələrini və dəyərlərini qorumaq, üzvlərin bir-birinə bağlılığını artırır. Bu, ailə içində mənəvi və mədəni bağlılıq yaradır. Hər bir ailə üzvünün şəxsi zamanına hörmət etmək, fərdi ehtiyacları tanımaq və dəstəkləmək vacibdir. Bu, ailə içində sağlam bir balans yaradır. Ailə ilə birgə sosial fəaliyyətlərdə iştirak etmək, həmrəylik və birlik hissini gücləndirir. İctimai tədbirlər, bayramlar və digər fəaliyyətlər ailə bağlarını möhkəmləndirir. Münaqişələri və problemləri ailə daxilində açıq şəkildə müzakirə etmək, sağlam münasibətlərin qorunmasına kömək edir. Problemləri konstruktiv şəkildə həll etmək, ailə bağlarını gücləndirir.

Dini inanclar: Dini inanclar, uzun ömür və sağlamlıq üçün vacib bir amildir. Mavi zonalardakı insanlar, ruhsal və dini fəaliyyətləri həyatlarının bir parçası olaraq qəbul edirlər və bu, onların ümumi rifahlarına müsbət təsir edir.

Nigar Orucova, “İki sahil”