Kəlbəcərin 1993-cü il aprelin 2-də Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğalı, Azərbaycanın müstəqillik dövründə üzləşdiyi ən ağır faciələrdən biri kimi tarixə düşüb. Bu hadisə təkcə bir rayonun deyil, bütövlükdə Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünün pozulması anlamına gəlirdi.

Kəlbəcər rayonunun işğalı nəticəsində 53 min 340 nəfər öz doğma yurd-yuvasından didərgin düşdü. 511 dinc sakin qətlə yetirildi, 321 nəfər isə əsir götürüldü və ya itkin düşdü .Rayonun 150-yə yaxın kəndi, o cümlədən Kəlbəcər şəhəri, erməni silahlı birləşmələri tərəfindən dağıdıldı. Tarixi-mədəniyyət abidələri, məscidlər, muzeylər, məktəblər və digər ictimai obyektlər talan edildi və məhv edildi  .

Kəlbəcər rayonu zəngin təbii sərvətləri ilə tanınırdı. Söyüdlü, Ağduzdağ və Tutxun qızıl yataqları, Ağyataq və Levçay civə yataqları kimi qiymətli mədənlər işğal zamanı nəzarətsiz qaldı və talan edildi .Rayonun 37.852 hektar meşə sahəsi məhv edildi, 13 minə yaxın fərdi mənzil və minlərlə inzibati bina dağıdıldı  .

Kəlbəcərin zəngin mədəni irsi də işğal zamanı ciddi zərər gördü. Tarixi abidələr, o cümlədən alban kilsələri və qədim qəbiristanlıqlar, erməni silahlı qüvvələri tərəfindən dağıdıldı və ya mənimsənildi .

 Kəlbəcərin işğalından sonra BMT Təhlükəsizlik Şurası 822 saylı qətnamə qəbul edərək, Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin rayondan dərhal çıxarılmasını tələb etdi. Lakin bu qətnamə və sonrakı digər beynəlxalq sənədlər yerinə yetirilmədi.

Kəlbəcərin işğalı, Azərbaycanın yaddaşında silinməz izlər buraxdı. Bu faciə, ölkənin ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin pozulmasının acı nəticələrini göstərdi. Lakin bu hadisə həm də Azərbaycanın birliyini və əzmini gücləndirdi. 2020-ci ildə Kəlbəcərin işğaldan azad edilməsi, ədalətin bərpası və tarixi yaddaşın dirçəldilməsi baxımından mühüm bir addım oldu.

Kəlbəcərin işğalı, Azərbaycanın tarixində dərin izlər buraxan bir faciədir. Bu hadisə, ölkənin suverenliyinə qarşı yönəlmiş təcavüzün və nəticələrinin bir nümunəsidir. Lakin xalqımızın əzmi və birliyi sayəsində bu ədalətsizlik aradan qaldırıldı və Kəlbəcər öz azadlığına qovuşdu.

Ülvi Abbasov,
YAP Xətai rayon təşkilatının əməkdaşı