Xərçəng bütün dünyada ölümün əsas səbəblərindən biridir. Bəs sadə həyat tərzi dəyişiklikləri riski əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilərsə nə etməli? Türkiyəli dietoloq Çisem Gündüz qidalanma və həyat tərzinin xərçəngin qarşısının alınmasında necə əhəmiyyətli rol oynaya biləcəyi ilə bağlı dəyərli fikirlər təqdim edib. Onun sözlərinə görə, Aralıq dənizi pəhrizini mənimsəyən fərdlər xərçəngə tutulma riskini 20%-ə qədər azalda bilər. O, həmçinin immuniteti gücləndirən xüsusiyyətləri və ümumi sağlamlıq faydaları ilə tanınan qatıq, turşu, sarımsaq və soğan kimi xüsusi qidaları vurğulayıb.
Pəhrizin rolu
Çisem Gündüz xərçəng riskini azaltmaqda qidalanma və həyat tərzinin əhəmiyyətini xüsusi qeyd edib. Ümumdünya Xərçəng Araşdırmaları Fondu (WCRF) və Amerika Xərçəng Araşdırmaları İnstitutunun (AICR) araşdırmaları göstərir ki, xərçəngin 30-50%-nin qarşısını almaq olar. Qidalanma bu baxımdan ən əhəmiyyətli dəyişdirilə bilən risk faktorlarından biridir.
Harvard Tibb Məktəbinin məlumatına görə, gündə ən azı 400 qram meyvə və tərəvəz istehlakı mədə və bağırsaq xərçəngi də daxil olmaqla müəyyən xərçəng növlərindən qorunmağa kömək edir. Gündüz Aralıq dənizi pəhrizinə yaxından riayət edən insanların ümumi xərçəng riskini 10-20% azalda biləcəyini göstərən araşdırmalara da istinad edib. Bu pəhriz antioksidantlar, iltihab əleyhinə birləşmələr və liflə zəngindir - bunların hamısı xərçəngin qarşısının alınması və müalicəsində müsbət rol oynayır. Tam taxıllar, paxlalılar və liflə zəngin tərəvəzlər kimi qidalar kolon xərçənginə qarşı xüsusilə güclü qoruma təmin edir.
İdmanın əhəmiyyəti
Xərçəng riskini azaltmaq üçün başqa bir əsas amil müntəzəm fiziki fəaliyyətdir. Mütəxəssis həftədə 150 dəqiqə orta dərəcədə idmanla məşğul olmağın bir neçə növ xərçəng, xüsusilə döş və kolon xərçəngi riskini azalda biləcəyini göstərən klinik araşdırmaları vurğulayıb. Bundan əlavə, siqaret ağciyər xərçəngi hallarının 85% -dən məsuldur, spirt istehlakı isə döş, qaraciyər və qida borusu xərçəngi riskinin artması ilə əlaqələndirilir.
Melatoninin rolu, stress
Çisem Gündüz hüceyrə yenilənməsini dəstəkləyən və bədənin sirkadiyalı ritminin tənzimlənməsində əsas rol oynayan bir hormon olan melatonindən bəhs edib. İmmunitet sistemini sıxışdıran xroniki stress bəzi xərçəng növlərinin inkişafını sürətləndirə bilər. O, həmçinin xərçəngin qarşısının alınması üçün çox vacib olan DNT zədələnməsinin qarşısının alınmasında antioksidantların əhəmiyyətini qeyd edib. Vitamin C, E vitamini, selenium, polifenollar və flavonoidlər xərçəng riskini azaltmağa kömək edə bilər. Xüsusilə pomidor, yerkökü, şirin kartof və qırmızı bibərdə olan likopen və karotenoidlər DNT-nin zədələnməsindən qoruyur və iltihabı azaldır. Klinik tədqiqatlar göstərmişdir ki, yüksək likopen qəbulu prostat xərçəngi riskini 30% azalda bilər.
Bağırsaq sağlamlığı
İmmunitet sistemini dəstəkləmək üçün bağırsaq sağlamlığının gücləndirilməsi vacibdir. Gündüz qatıq, turşu, sarımsaq və soğan kimi bağırsaq florasını və immun funksiyasını yaxşılaşdıran, xərçəng riskini daha da azaltmağa kömək edən qidaları tövsiyə edir.
Brokoli, gül kələm, kələm və şalğamda kanserogenləri zərərsizləşdirən fermentlər var. Qızıl balıq, kətan toxumu və qozda olan omeqa-3 yağ turşuları hüceyrə membranlarını stabilləşdirərək xərçəng hüceyrələrinin yayılmasını da ləngidə bilir. Bundan əlavə, bağırsaq florasını gücləndirən prebiyotiklər immuniteti dəstəkləyir və xərçəng riskini azaldır. Yaşıl çay, nar və qırmızı üzüm kimi flavonoidlər və polifenollarla zəngin qidalar hüceyrələrin yenilənməsinə kömək edir və sağlam hüceyrə funksiyalarını qoruyur.
İşlənmiş ətlərdən qaçmaq
Dietoloq, həmçinin Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının kanserogen (Qrup 1) təsnif etdiyi sosis, kolbasa və pepperoni kimi işlənmiş ətlərin istehlakına qarşı xəbərdarlıq edir. İnsulin müqavimətini artıran yüksək qlisemik indeksli qidalar müxtəlif xərçəng növləri, xüsusən də mədəaltı vəzi, döş və kolon xərçəngi ilə əlaqələndirilir.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
