Füzuli uğrunda döyüşlər, 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusu ilə Ermənistan silahlı qüvvələri arasında baş verən əsas döyüşlərdən biri idi. Füzuli rayonu, Qarabağ bölgəsində yerləşir və 1993-cü ildən bəri erməni qüvvələrinin işğalı altında idi. 27 sentyabr 2020-ci ildə başlanan müharibə çərçivəsində Azərbaycan Ordusu strateji əhəmiyyətə malik olan Füzuli şəhərini və ətraf kəndləri geri almaq məqsədilə genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlar keçirdi.

Azərbaycan qüvvələri Füzulidə çoxsaylı erməni hərbi mövqelərini məhv etdi və 17 oktyabr 2020-ci ildə şəhəri azad etdi. Bu döyüşlər, Azərbaycan Ordusunun daha sonra Laçın, Xocavənd və Şuşa kimi digər strateji bölgələrə irəliləməsinə imkan yaratdı. Füzuli döyüşləri Azərbaycanın hərbi texnologiya və taktiki üstünlüyünü nümayiş etdirdi və müharibənin dönüş nöqtələrindən biri hesab olunur. Bu uğur, Azərbaycan xalqı tərəfindən böyük sevinc və qürur hissi ilə qarşılandı, çünki Füzuli rayonunun azad edilməsi 27 illik işğala son qoymuş oldu.

Prezident İlham Əliyevin 2023-cü il 31 iyul tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycanda işğaldan azad edilmiş ərazilər üzrə şəhər günləri təsis edilib və bu çərçivədə oktyabrın 17-si Füzuli Şəhəri Günü kimi qeyd olunur. Bu qərar, Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun işğaldan azad edilməsinin Azərbaycan tarixindəki əhəmiyyətini vurğulamaq və həmin şəhərlərin yenidənqurma prosesini qeyd etmək məqsədi ilə verilib. İşğal dövründə Füzuli rayonunda çoxsaylı dağıntılar baş verib, lakin hazırda yenidənqurma işləri sürətlə davam edir. Bu xüsusi gün, Füzuli rayonunun mədəni və tarixi irsinin qorunmasını və rayonun gələcək inkişafını qeyd etmək üçün hər il keçiriləcəkdir.

Füzuli şəhəri və rayonunda Azərbaycan hökuməti tərəfindən əhatəli bərpa və inkişaf işləri həyata keçirilir. Bölgədə “ağıllı kənd” layihələri, məktəb və mədəniyyət mərkəzləri, yeni yaşayış binaları tikilir, eyni zamanda yol infrastrukturu genişləndirilir. Qazaxıstan və Özbəkistan kimi dost ölkələrin dəstəyi ilə müxtəlif sosial obyektlər inşa edilib. Bundan əlavə, Füzuli şəhərinin kommunikasiya və mühəndis infrastrukturu tam yenilənir, burada qaz, elektrik və su təchizatı sistemləri qurulur.

Ərazilərin minatəmizlənməsi işləri də paralel olaraq davam edir, çünki bu təhlükəsizlik tədbirləri yeni sakinlərin təhlükəsiz şəkildə qayıdışını təmin etmək üçün zəruridir. Qarabağ bölgəsində həyata keçirilən Böyük Qayıdış Proqramı çərçivəsində bərpa işləri sürətləndirilir və ərazilər tamamilə yaşayış üçün hazırlıq mərhələsindədir.

Böyük Qayıdış Proqramı çərçivəsində Füzuli rayonuna keçmiş məcburi köçkünlərin geri qayıdışı davam edir. Bu ilin əvvəlindən Füzuliyə yüzlərlə ailə köçürülüb, yaşayış şəraiti yaxşılaşdırılan sakinlər gündəlik həyatı bərpa etməyə başlayıb. Rayon ərazisində kənd təsərrüfatı və iş imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə də layihələr həyata keçirilir. Prosesin əsas məqsədi sakinlərin doğma torpaqlarına qayıdışını və davamlı yaşayışını təmin etməkdir.

Füzuli Beynəlxalq Hava Limanı, Qarabağ regionunun inkişafı və yenidən qurulması çərçivəsində, Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində inşa edilən ilk aeroport oldu. Prezident İlham Əliyevin göstərişi ilə sürətlə tikilən bu hava limanının əsası 2021-ci ilin yanvarında qoyuldu və təxminən 9 ay ərzində tamamlandı. 2021-ci ilin oktyabr ayında isə Azərbaycan və Türkiyə prezidentlərinin iştirakı ilə rəsmi açılışı oldu.

Hava limanında 3000 metr uzunluğunda və 60 metr enində uçuş-enmə zolağı var ki, bu da istənilən tip təyyarələrin enməsinə imkan verir. Bununla yanaşı, beynəlxalq standartlara uyğun hava hərəkətini idarəetmə qülləsi, sərnişin terminalı və 150 avtomobil üçün dayanacaq tikilib. Hava limanına beynəlxalq status verilib və AZAL-ın Airbus A340-500 tipli təyyarəsi ilk sınaq uçuşunu buradan həyata keçirib. Bu hava limanı Qarabağda turizmin, həmçinin bölgənin iqtisadi inkişafının təməlini qoyur. İstismara verildiyi andan etibarən ərazinin bərpasına və logistikasına dəstək verir və həm də Qarabağın hava qapısı kimi qəbul edilir.

Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərinə köç proqramı olan Böyük Qayıdış Proqramı ölkənin 2030-cu ilə qədərki əsas milli prioritetlərindən biridir və birinci mərhələsi 2022-2026-cı illəri əhatə edir. Bu proqramın məqsədi Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrinin yenidənqurma işlərini sürətləndirmək, əhalinin dayanıqlı məskunlaşmasını təmin etmək və iqtisadi aktivliyi artırmaqdır.

Proqram çərçivəsində müxtəlif infrastruktur layihələri həyata keçirilir. Kənd təsərrüfatı və sənaye obyektlərinin qurulması, müasir kommunikasiya və nəqliyyat şəbəkələrinin bərpası, Zəngəzur dəhlizinin açılması, vətəndaşların təhlükəsiz və komfortlu yaşayışı üçün zəruri şəraitin yaradılması nəzərdə tutulur. Bununla yanaşı, bu regionlarda məskunlaşmanın təşviqi və iş yerlərinin təmin olunması da əsas hədəflər sırasındadır.

Proqramın icrası ilə bağlı mərkəzləşdirilmiş qaydada çalışan Əlaqələndirmə Qərargahı yaradılmış və dövlət qurumlarına monitorinq və hesabatlılıq vəzifəsi verilib. Hazırda müxtəlif dövlət qurumları və təşkilatlarla birlikdə çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün tədbirlər görülür və bu işlər növbəti mərhələlərdə də davam edəcək.

Meydanəli Yolçiyev,
​YAP Daşkəsən rayon təşkilatının sədri