Gündəlik həyatda tez-tez qarşılaşdığımız və çox vaxt doğru olduğuna inandığımız məlumatlar əslində həmişə gerçəyi əks etdirməyə bilər. Elmi araşdırmalar, tarixi yanlış anlamalar və ya sadəcə məlumat çatışmazlıqları səbəbindən yaranan bu yanlışlar insan düşüncəsinin nə qədər mürəkkəb və bəzən aldadıcı ola biləcəyini göstərir. Doğru bildiyimiz bu yanlışların arxasındakı həqiqətləri araşdıraq:
Vikinqlərin buynuzlu şapkaları
Vikinqlərin buynuzlu şapkalar taxtığı fikri çox yayılmışdır, amma tarixi baxımdan doğru deyil. Bu təsvir 19-cu əsrdə populyarlaşan bir mifdən qaynaqlanır. Əslində, Vikinq şapkaları adətən metaldan hazırlanırdı, yuvarlaq formaya malik olurdu və bəzən üz qoruyucu hissələrə sahib idi, amma buynuzları yox idi. Bu buynuzlu şapkalar adətən opera və dövr təsvirlərində romantikləşdirilmişdir. Vikinqlər döyüşdə funksionallığa diqqət yetirirdilər, buna görə də buynuzların praktik olmadığını düşünmək olar.
Yapon balıqlarının yaddaşı 3 saniyədir
Yapon balıqlarının yaddaşının yalnız 3 saniyə davam etdiyi iddiası əslində bir şəhər əfsanəsidir. Yapon balıqları, xüsusilə də qızılbalıqlar, olduqca yaxşı yaddaş qabiliyyətinə malikdirlər. Araşdırmalar göstərir ki, bu balıqlar həftələrlə eyni məlumatları xatırlaya bilirlər. Məsələn, bəzi tədqiqatlar qızılbalıqların müəyyən ətraf mühit siqnallarına cavab verməyi öyrəndiklərini və bu məlumatı uzun müddət saxlaya bildiklərini ortaya qoyur. Bu araşdırmalar balıqların öyrənmə və yaddaş qabiliyyətinin çox daha inkişaf etdiyini göstərir.
Karatedə qara kəmər ən yüksək səviyyədir
Karatedə qara kəmər ən yüksək səviyyə deyil, amma mühüm bir nailiyyəti təmsil edir. Karatedə kəmər rəngləri adətən şagirdin səviyyəsini və təcrübəsini göstərir. Qara kəmər çox sayda təhsil ili və inkişafı ifadə edir. Qara kəmərin altındakı səviyyələr adətən "dan" dərəcələri ilə göstərilir. Məsələn, 1. dan, 2. dan, 3. dan və s. səviyyələr vardır və hər bir səviyyə adətən müəyyən bir müddət və təcrübə tələb edir. Ən yüksək səviyyələr adətən 10. dan kimi çox irəliləmiş dərəcələri əhatə edir, amma bu səviyyəyə çatmaq çox uzun müddət və dərin bilik tələb edir. Bu səbəbdən qara kəmər yüksək bir nailiyyəti təmsil edir, amma ən yüksək səviyyə olduğunu demək yanlış ola bilər.
Napoleon Bonapart qısa boylu idi
Napoleon Bonapartın boyu haqqında yayılmış yanlış bir anlayış var. Napoleonun qısa boylu olduğu fikri çox vaxt yanlış məlumatlardan qaynaqlanır. Əslində, Napoleonun boyu dövrünün ortalama boyuna yaxındır və ya bir az üstündür. Napoleonun boyu fransız ölçü vahidlərinə görə 5 fit 2 düym olaraq qeydə alınıb. Lakin fransız ölçü vahidlərində bu, ingilis ölçü vahidlərinə görə təxminən 5 fit 6 düym və ya 167 sm-ə uyğun gəlir. Beləliklə, Napoleon dövründəki ortalama boyla müqayisədə qısa sayılmırdı. Təbliğatla məşğul olanlar onun "qısa" olaraq təsvir edilməsi ilə bu yanlış anlayışı yaymış ola bilərlər.
Buğalar qırmızıya nifrət edirlər
Buğaların qırmızı rəngə nifrət etdiyi fikri bir mifdir. Əslində, buğalar rəngləri ayırd edə bilirlər, amma qırmızı rəngi digər rənglərdən daha yaxşı seçdikləri göstərilməmişdir. Buğaların qəzəbinin və hücumunun səbəbi, matadorların arenada istifadə etdiyi qırmızı parça deyil, hərəkətləri və səs-küydür. Buğalar ani hərəkətlərə qarşı reaksiya verirlər, buna görə də arenada qırmızı parçada olan hərəkətlər onları təşvişə salır və qəzəbləndirir. Beləliklə, buğaların qırmızı rəngi sevmədiyi doğru deyil; əslində, onların reaksiyası hərəkətli obyektlərə qarşıdır.
Qara dəliklər
Qara dəliklər əslində bir "dəlik" deyil, çox sıx və güclü çəkim qüvvəsinə malik kosmik obyektlərdir. Qara dəliklər, bir ulduzun yerçəkimsəl çökməsi nəticəsində yaranan bölgələrdə çəkim gücü o qədər güclüdür ki, işıq belə bu bölgədən çıxa bilmir. Bu səbəbdən qara dəliklər birbaşa müşahidə edilə bilmir. Qara dəliklər Ümumi Nisbilik nəzəriyyəsi çərçivəsində, bir obyektin kütləsinin fəzaya yayılmış çəkim sahəsini o qədər sıxdığı bölgələr olaraq təsvir edilir. Bu sıxlıq ətrafdakı məkanı və zamanı əyərək çəkim sahəsi yaradır. Qara dəliklər "olmaz" dediyimiz nöqtəsində, çəkim qüvvəsi sonsuz olur və fizika qanunları burada keçərsiz olur. Qara dəliklər ətrafındakı hadisə üfüqü, işığın və digər hər şeyin qaça bilməyəcəyi sərhəddir. İçəridəki hadisələr isə Ümumi Nisbilik nəzəriyyəsi və kvant mexanikasının birləşməsi ilə izah edilməli olan mürəkkəb bir quruluşdur.
Böyük Çin Səddi kosmosdan görünür
Çin Səddinin kosmosdan açıq gözlə görünməsi tez-tez səhv bir məlumat olaraq verilir. Əslində, Çin Səddini kosmosdan açıq gözlə görmək çətindir. Çin Sədinin uzunluğu 13,000 kilometrdən çoxdur və olduqca geniş bir struktura malikdir. Amma bu strukturun kosmosdan açıq gözlə görünməsi çətin ola bilər. Çünki Çin Səddi əsasən təbii materiallardan tikilmişdir və ətraf mühitlə oxşar rəngdə ola bilər. Bu, səddin arxa planla qarışmasına səbəb ola bilər. Səddin eni kosmosdan görünmək üçün kifayət qədər böyük deyil. Həmçinin müqayisədə daha kiçik strukturlar kosmosdan açıq gözlə görünə bilər. Astronavtlar və peyk şəkilləri vasitəsilə Çin Səddinin kosmosdan görünə biləcəyi doğru olsa da, bu, adətən yüksək keyfiyyətli fotoşəkillərlə əldə edilir. Buna görə Çin Səddinin açıq gözlə, xüsusilə də aşağı həll-tamlı görüntülərlə, kosmosdan görünməsi mümkün deyil.
Yarasalar kor deyil
Yarasalar kor deyil, əslində görmə qabiliyyətinə malikdirlər. Lakin çox vaxt zəif işıqda və ya qaranlıq mühitlərdə yaxşı görmək üçün ekoşun (ultrasonik səsləri yayaraq ətraflarını dərk etmə) sisteminə sahib olan növlərdir. Yarasalar səsləri yayaraq və onların əksini analiz edərək ətraflarını "görürlər", bu üsul onları gecə aktiv heyvanlar olaraq çox uğurlu edir. Bu sistem onlara ovlarını tapmaq və maneələrdən qaçmaqda kömək edir. Bəzi yarasa növləri gözləri ilə də görmə qabiliyyətinə malikdirlər, xüsusilə gündüzlər və ya zəif işıqlı mühitlərdə. Yəni, yarasalar görmə qabiliyyətinə malikdir və ekoşun onların yalnız görmə qabiliyyətlərini tamamlayır.
Nigar Orucova, “İki sahil”
