Pan-Amerika şosesi ilə səyahət etməyi hər kəs bacarmır. Buna baxmayaraq, bir çox insan bunu etməyə cəsarət edir. Onun özəlliyi nədir? Qeyri-adi yol necə yaranıb? Onun ən çətin hissəsi haradadır?
Köhnə dünyada avtomobil nəqliyyatı hər ölkədə fərqli inkişaf etdiyi üçün hər bir ölkə müstəqil şəkildə yollar tikirdi. Pan-Amerikan magistralının tikintisi zamanı isə əksinə ölkələr “artıq hamı birlikdə” prinsipi ilə hərəkət ediblər.
Bu hekayənin əsas “oyunçusu” əlbəttə ki, 1920-ci illərdə avtomobil ölkəsinə çevrilmiş ABŞ idi. Bu ideyanı ilk dəfə 1920-ci illərin əvvəllərində irəli sürən və qonşuları yolu birgə çəkməyə inandırmağa başlayan amerikalılar olub.
Müxtəlif ştatların rəhbərləri magistraldan “pul iyi gəldiyini” hiss etsələr də, onlara bütün fikir ayrılıqlarını aradan qaldırmaq üçün təxminən 15 il vaxt lazım oldu. Yalnız 1937-ci ildə Kanadadan Argentinaya qədər 14 ştat yolun müəyyən bir hissəsini tez bir zamanda tikməyi öhdəsinə götürərək Pan-Amerika Magistral Yol Konvensiyasını imzaladı.
Mühəndislər üçün qayaların çatılması çətin olan bir hissə istisna olmaqla, yolun tikintisi 1970-ci illərə yaxın başa çatdı.
Pan-Amerikan magistralının uzunluğu 30000 km-dən çoxdur.
Bütün iqlim zonalarından keçən yol
Pan-Amerikan magistralının unikallığı ondan ibarətdir ki, o, Avrasiyanın beynəlxalq yolları kimi paralellər deyil, meridianlar boyunca uzanır. Buna görə də, səyahət zamanı turistlər Arktika qışına uyğun paltarlardan tutmuş yüngül şortlara və günəş kreminə qədər bütün fəsillər üçün əşya götürməlidirlər.
Özünüz düşünün: Səyahət Alyaskanın Prudho körfəzi ərazisindən başlayır, burada artıq oktyabr ayında qar yığınları toplanır. Argentinanın cənubundakı Uşuaia limanında bitir - iyundan oktyabr ayına qədər orada da qar olur. Arada-ekvatorun yaxınlığında səyahətçilər tropik yağış mövsümü ilə qarşılaşırlar. Yolun bəzi hissələri hətta keçilməz olur.
Nə üçün çətinliklərə baxmayaraq, insanlar bu yolu başdan-başa səyahət etmək istəyir? Öz səyahətini təsvir edən yazıçı Den Qrekin cavabı belədir: “Qvatemalada mən aktiv vulkanın lavasında zefir qızartdım, Ekvadorda 7 km buzlağa qalxdım, Boliviyada Uyuni duz düzlərini keçdim və orada yaşadım. Pataqoniyada beş ay dağlarda qaldım. ABŞ-dan Meksika sərhədinə yaxınlaşarkən, avtomobilinizə tam texniki qulluq edin və yeni təkərlər dəsti quraşdırın. Çünki kim bilir, növbəti dəfə normal təkərlər və keyfiyyətli motor yağı nə vaxt tapacaqsınız.
Yolun ortasında boşluq
Pan-Amerikan şossesi vahid marşrut hesab edilsə də, praktikada onun təxminən ortasında özünəməxsus şəkildə əfsanəyə çevrilmiş Darien boşluğu adlanan 87 km enində boşluq var. Bura iki qitə arasındakı cəngəllik, dağlar və geniş bataqlıqların demək olar ki, keçilməz birləşməsinə çevrilib. Boşluq Panama və Kolumbiya arasındakı sərhəddədir və iki ölkə orada yol çəkməyə heç vaxt cəsarət tapmayıb.
1971-ci ildə varlı dövlətlər “səbrlərini itirdilər” və tikintiyə sponsorluq etməyi təklif etdilər. Lakin Dariendən keçən yolda güclü rəqiblər-buna qarşı olan ekoloqlar və yerli qəbilələr var idi. Amerikada yerli əhalinin hüquqları uğrunda hərəkat həmin illərdə çox güclü idi.
Panama özü isə o vaxta qədər yolun tikintisinə həvəsli deyildi. Onun hakimiyyət orqanları yolun tikintisindən sonra Kolumbiyadan narkotik qaçaqmalçılığının qarşısını almağın daha da çətinləşəcəyindən qorxurdular.
Sonda yenə bu fikirdən imtina edildi. Hazırda turistlər səyahətlərini davam etdirmək üçün Panamada dəniz bərəsinə minməli və su yolu ilə Kolumbiyaya keçməli olurlar.
Bəlkə də elə belə yaxşıdır. Darien boşluğu turizm saytlarında "səyahətçilər üçün cəhənnəm" adlandırılsa da, təbiətin toxunulmamış ən böyük guşələrindən biri olaraq qalır.
Boşluğun sonunun necə olacağı bəlli deyil. Ola bilsin ki, onun ətrafında dəniz üzərindən körpü tikilsin. Belə irimiqyaslı layihələr artıq bəşəriyyətin imkanları daxilindədir. Və ya kim bilir, bəlkə də gələcəkdə səyahətçilər avtomobilləri və velosipedləri ilə birlikdə yük dronları tərəfindən götürüləcək, həmin sahəni keçəcəklər və yol boyu tropik meşələrin gözəlliyinə havadan heyran ola biləcəklər. Onsuz da texnologiya inkişaf etdikcə filmlərdə gördüklərimiz bir-bir reallığa çevrilmirmi?
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
