Yer üzündə hətta eyni əkizlərin də barmaq izləri fərqlidir. Alimlər bunu çoxdan bilirlər. Lakin elm dünyası hələ də “niyə” sualına cavab tapa bilmir. Bu yazıdan sonra uzun müddət barmaqlarınızın ucuna baxacaqsınız. Barmaqların yastiqciqlarındakı naxışlar dərinin kiçik çıxıntılarıdır. İnsanın barmaq izləri hələ doğuşdan əvvəl formalaşmağa başlayır. Döl böyüdükcə dərisinin xarici təbəqəsi çox hamar olur. Ancaq təxminən 10 həftədən sonra epidermisin ən dərin təbəqəsi (stratum bazale) yuxarıdakı dəridən daha sürətli böyüməyə başlayır. İçəridəki bu qıvrımlar dərinin səth təbəqələrində də izlərin görünməyə başlamasına səbəb olur. Bu izlər döldə 17-ci həftədə, təxminən hamiləliyin ortasında əmələ gəlir.

Bununla belə, barmaqların uclarının nümunəsi yalnız təsadüfi “qırışlardan” asılı deyil. Birincisi, bu, genlərdən, yəni dərinin hansı sürətlə inkişaf etdiyindən, qan damarlarının ölçüsündən təsirlənir. 2015-ci ildə aparılan bir araşdırma barmaq izlərinin insanın həyatı boyu sabit olduğunu müəyyən etdi. Dəri ciddi zədə alsa belə, xarici təbəqə yaxşılaşdıqdan sonra izlər orijinal formasına qayıdacaq. Lakin alimlər izlərin necə əmələ gəldiyini bilsələr də, onların məqsədini başa düşməkdə çox çətinlik çəkirlər. Ən çox yayılmış nəzəriyyə izlərin obyektləri daha yaxşı tutmaq üçün sürtünmə təmin etməsidir. Bu məntiqlidir, çünki bir çox primat ağaclara dırmaşır və barmaq izlərinə malikdir. Ancaq barmaq izlərinin əslində insanların əşyaları tutmasına kömək etmədiyini göstərən araşdırmalar var. Başqa bir fərziyyə onun toxunma duyğumuzu yaxşılaşdırdığını və barmaqlarımızı zədələrdən qorumağa kömək etdiyini söyləyir. Təəssüf ki, elm adamları hələ bunun birbaşa sübutunu tapmayıblar.

Barmaq izinin kəşfi, yəni, barmaq izlərindən istifadə edərək fərdlərin müəyyən edilməsi üsulu ingilis alimi və cərrahı Ser Frensis Qaltona aid edilir. Qalton bu sahədə tədqiqatlarına 19-cu əsrin ortalarında başlamışdır. O, hər bir insanın barmaq izinin özünəməxsus və həyatı boyu sabit olduğunu müdafiə edən ilklərdən biri olub. Qalton barmaq izlərini ilgəklər, buruq və qövslər kimi unikal xüsusiyyətlərinə görə təsnif etmək üçün bir texnika hazırladı. Onun tədqiqatları və metodikası barmaq izlərinin məhkəmə təcrübəsində və hüquq-mühafizə orqanlarında daha da inkişafı və tətbiqi üçün başlanğıc nöqtəsi oldu. Bu gün praktikada həqiqətən işləyən barmaq izlərinin yeganə məqsədi insanın identifikasiyasıdır. Barmaq izləri indi təkcə cinayətkarları tutmaq üçün deyil, həm də unikal kodlar təyin etmək, sənədləri əldə etmək və telefonları bloklamaq üçün istifadə olunur.

Barmaq izləri təkcə insanlarda deyil, bir çox heyvan növlərində də mövcuddur. Ancaq onlarda fərqli funksiya və mənalar daşıya bilər. Qədim zamanlarda barmaq izlərindən müqavilələrin və digər hüquqi sənədlərin təsdiqi üçün möhür kimi istifadə olunurdu. Bunun üçün mum və ya gil istifadə edilmişdir. XX əsrin əvvəllərində amerikalı kriminoloq Uilyam Herşel cinayətkarları müəyyən etmək üçün barmaq izlərindən istifadə etməyə başladı. Bu, məhkəmə praktikasında barmaq izlərinin tətbiqi istiqamətində ilk addım idi. Saxta barmaq izlərinin yaradılması üçün bir çox üsullar var, lakin müasir texnologiyalar və autentifikasiya üsulları daha etibarlı hala gəlir və bu, barmaq izi saxtakarlığını çətin bir işə çevirir. Bir çox rəssamlar əsərlərində barmaq izindən istifadə edirlər. Bu, ya rəsm texnikasının bir hissəsi, ya da kətan üzərində faktura elementləri yaratmaq üsulu ola bilər.

Nubar Süleymanova, “İki sahil”