2020-ci il 10 noyabr tarixində Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında imzalanmış Üçtərəfli Bəyanat, 44 gün davam edən İkinci Qarabağ müharibəsinə son qoyaraq, Cənubi Qafqaz regionunda yeni geosiyasi reallıqların əsasını qoymuşdur. Bu Bəyanatın əhəmiyyəti geniş spektrdə qiymətləndirilir və bir sıra mühüm aspektləri əhatə edir.
Üçtərəfli Bəyanatın əsas əhəmiyyəti, on illərdir davam edən Qarabağ münaqişəsinə hərbi əməliyyatlar yolu ilə son qoyulması və sülh şəraitinin bərqərar edilməsidir. Bu Bəyanatla Azərbaycan, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilindəki ərazilərini geri qaytararaq öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi.
Bəyanatın imzalanması, Cənubi Qafqaz regionunda sabitliyin təmin edilməsi baxımından mühüm rol oynadı. Münaqişənin hərbi mərhələsinin başa çatması ilə, regionda uzunmüddətli sülh perspektivi və əməkdaşlıq imkanları ortaya çıxdı. Üçtərəfli Bəyanat, həmçinin bölgədə yeni nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin qurulmasına zəmin yaratdı.
Münaqişənin sona çatması ilə, regionda məcburi köçkünlərin öz yurdlarına qayıtması prosesi başlandı. Üçtərəfli Bəyanat çərçivəsində tərəflər arasında humanitar məsələlərin həlli, mina təmizləmə əməliyyatlarının aparılması və məcburi köçkünlərin təhlükəsiz şəraitdə geri dönüşü üçün addımlar atıldı.
Bu Bəyanat, beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini Cənubi Qafqazdakı yeni reallıqlara yönəltdi və bölgədə sülhün qorunması üçün daha genişmiqyaslı diplomatik səyləri təşviq etdi. Rusiya, vasitəçi rolunu üzərinə götürərək, Cənubi Qafqazda sülhün qorunması və atəşkəsin təmin edilməsi məqsədilə sülhməramlı qüvvələr yerləşdirdi. Bu, həm regiondakı aktorların, həm də digər beynəlxalq güclərin daha geniş əməkdaşlıq platformalarının formalaşmasına töhfə verdi.
Üçtərəfli Bəyanatın imzalanması, iqtisadiyyat baxımından region ölkələrinə yeni imkanlar təqdim etdi. Nəqliyyat dəhlizləri və yeni layihələr vasitəsilə Azərbaycan və qonşu ölkələr arasında ticarət əlaqələrinin inkişafı üçün zəmin yaradıldı. Bu da bölgənin ümumi iqtisadi potensialını artırmağa və sülh şəraitində rifahın təmin edilməsinə xidmət edir.
10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanat, Azərbaycan və Cənubi Qafqaz regionunun geosiyasi və iqtisadi xəritəsində mühüm dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. Sülhün qorunması, iqtisadi inteqrasiya və region ölkələri arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi, bu Bəyanatın əsas əhəmiyyətini təşkil edir. Bu tarixi sənəd, münaqişədən sülhə keçid mərhələsində əsas rol oynayan sənəd kimi dəyərləndirilir.
Meydanəli Yolçiyev,
YAP Daşkəsən rayon təşkilatının sədri
