Bütün dünyada milyonlarla insana təsir edən geniş yayılmış aclıq və ərzaq təhlükəsizliyinə baxmayaraq, təəccübləndirici miqdarda ərzaq hələ də israf olunur. Bu israfçılıq təsərrüfatdan süfrəyə qədər hər mərhələdə baş verir. Bir çox ölkələrdə vaxtı keçmiş məhsul yığımı, keyfiyyətsiz saxlama və ya nəqliyyatın olmaması səbəbindən fermalarda ərzaq itkisi baş verir. Supermarketlər tez-tez estetik standartlara cavab verməyən mükəmməl yeməli əşyaları yığışdırır, restoranlar isə qalıqları təkrar istifadə etmək və ya bağışlamaq əvəzinə atırlar.
Problem hətta evlərdə də var. Bir çox bölgələrdə mədəniyyət normaları zərurətdən daha çox yemək hazırlamağa və xidmət etməyə təşviq edir ki, bunun da çoxu zibil qutusuna atılır. Bəzi xalqlar boş boşqablarla qarşılaşarkən, digərləri tonlarla yeməli qidanı tullayır. Bu məqalədə qida tullantılarının qorxulu dərəcədə yüksək olduğu ölkələr sadalanıb, itkilərin səbəblərini və qlobal dəyişikliyə təcili ehtiyac işıqlandırılıb. Maraqlıdırmı? Elə isə aşağıdakıları oxuyun:
Almaniya
Qida tullantıları Almaniyada insanların ekoloji cəhətdən şüurlu olmasına və daha çox məlumatlı olmasına baxmayaraq böyük problemdir. Almaniya hər il təxminən altı milyon ton ərzaq israf edir.
Almaniyada qida tullantılarının 50%-dən çoxu ev təsərrüfatlarından gəlir. İnsanlar tez-tez ehtiyaclarından çox şey alırlar, istifadə müddəti başa çatan və ya hələ də yeməli olan əşyaları atırlar.
Yaponiya
Yaponiya təəccüblü dərəcədə böyük miqdarda qida israf edir, ildə təxminən yeddi milyon ton. Tullantılar pərakəndə satış təcrübələri və istehlakçı vərdişlərinin birləşməsindən yaranır.
İran
İran istehsal etdiyi ərzaq məhsullarının əhəmiyyətli bir hissəsini, ümumi istehsalının təxminən üçdə birini itirir. Ümumilikdə, hər il təxmini səkkiz milyon ton ərzaq israf olunur. Bu tullantılar köhnə kənd təsərrüfatı təcrübələrindən tutmuş istehlakçı davranışına qədər bir neçə səbəbə görə baş verir.
Türkiyə
Türk qonaqpərvərliyi qonağın yeyə biləcəyindən daha çox yemək hazırlamağı və təqdim etməyi diktə edir və bu, artıq yeməyin atılmasına səbəb olur. Bir çox insanlar nə qədər qida israf etdiyini və ya onun ətraf mühitə təsirindən xəbərdar deyillər.
Meksika
Meksikanın qida israfına qarşı mübarizədə böyük problemi var. Qida məhsullarının təqribən 70%-i qiymət problemləri və xüsusi məhsul formasına və ya rənginə tələbat səbəbindən heç vaxt bazara çıxa bilmir.
Banqladeş
Banqladeşdə keçən il təxminən 14 milyon ton ərzaq israf edilib. Ölkədə ümumi ərzaq istehsalının təxminən 30%-nin bir sıra səbəblərdən itirildiyi təxmin edilir.
Təsərrüfat səviyyəsində fermerlər məhsul yığımında səmərəsiz əl üsulları, müvafiq saxlama yerlərinin olmaması və məhsulun daşınması səbəbindən itkilərlə üzləşməli olurlar. Şəhər yerlərində həyat tərzinin dəyişməsi də qida israfına səbəb olur.
İndoneziya
İndoneziyada hər il təqribən 15 milyon ton ərzaq israfçılığı baş verir. Hesabatlar göstərir ki, tullantıların qarşısını almaq üçün müvafiq tədbirlər görülsə, İndoneziyanın qida çatışmazlığı problemləri həll edilə bilər.
Qida tullantıları kifayət qədər saxlanma və daşınma səbəbindən əsasən istehsal səviyyəsində baş verir. Tropik hava təzə məhsulların tez xarab olmasına kömək edir.
Misir
Misirdə qida tullantılarının çoxluğu mədəniyyət, vərdişlər və zəif infrastruktur kimi bir neçə amillə əlaqələndirilə bilər. Hər il israf edilən ərzaq məhsullarının orta miqdarı 18,1 milyon ton təşkil edir.
Misir mədəniyyətində qonaqpərvərliklə əlaqəli daha çox yemək təklif etmək vərdişi də var. Xüsusi tədbirlər, yığıncaqlar və dini mərasimlər zamanı böyük miqdarda yemək israf olunur.
Braziliya
Braziliya da qida tullantılarına görə yüksək yer tutur. Hər il təxminən 20 milyon tona yaxın ərzaq tullanır.
Pakistan
Partilər, toylar və ictimai toplantılar kimi tədbirlər yeyilməyən və atılan çoxlu miqdarda yeməklə nəticələnir. Bir sıra regionlarda müəyyən məhsulların böyük miqdarda, həddindən artıq istehsalı çox vaxt satılmayan mallarla nəticələnir ki, bu da sonda atılmalı olur.
Hindistan
Bu ölkədə tullantılara qida tədarükü zəncirinin hər addımında, nəqliyyatdan qida istehlakına qədər rast gəlinir. Qida tullantılarının həcminə görə ildə 78 milyon tonla Hindistan dünyada ikinci yerdədir.
Restoran təcrübələri və toylar kimi tədbirlər də daha çox miqdarda hazırlanan böyük miqdarda israf edilmiş qidaya səbəb olur. Həmçinin, isti iqlim və lazımi saxlama şəraitinin olmaması səbəbindən qidaların çoxu xarab olur.
Çin
Qida tullantılarına görə Çin dünyada birinci yerdədir. Hər il 108 milyon ton ərzaq atılır. Həcmin yüksək olmasına bir sıra amillər səbəb olur.
Çində də mədəni nöqteyi-nəzərdən daha çox miqdarda yemək təqdim etmək hörmət və yaxşı qonaqpərvərliyin əlaməti hesab olunur. Bu, tez-tez həddindən artıq sifarişə və nəticədə atılan daha çox miqdarda qalıqlara səbəb olur.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
