Dahi lider Heydər Əliyev bu müqəddəs tarixi missiyanı əsl Vətən övladı kimi şərəf və ləyaqətlə yerinə yetirib
Türk dilləri ailəsinə mənsub olan Azərbaycan dili dünyanın inkişaf etmiş dilləri içərisində şərəfli yer tutur. Doğma dilimizdə dünya mədəniyyətini zənginləşdirən çoxlu sayda ölməz sənət nümunələri yaradılıb. Dilimizin tarixini öyrənmək üçün ən dəyərli mənbələr “Kitabi Dədə Qorqud” dastanları və XI əsrin böyük dilçi alimi Mahmud Qaşqarlının “Türk dilləri lüğəti” kitabı sayılır.
Azərbaycan dili bəzən yabançı sözlərin axınına məruz qalıb, eləcə də siyasi təzyiqlərlə üzləşib. Müxtəlif dövrlərdə Nizami Gəncəvi, Məhəmməd Füzuli, Şah İsmayıl Xətai, İmadəddin Nəsimi, Abbasqulu ağa Bakıxanov, Mirzə Fətəli Axundov, Molla Pənah Vaqif, Mirzə Ələkbər Sabir, Mirzə Cəlil və digər dahi sənətkarlarımız ana dilimizin inkişafı yönündə qətiyyətli mübarizə aparıblar.
Sovet dövrünə, yəni XX əsrin 30-cu illərinə qədər Azərbaycanın rəsmi dövlət dili türk dili adlanırdı. 1936-cı ildə isə Azərbaycan dili olaraq qeyd olunurdu. Lakin onun dövlət dili kimi işlənməsi formal xarakter daşıyırdı. Azərbaycan dili öz mövqelərindən sıxışdırılan dövrdə ana dilimizi qorumağa səsləyən ulu öndər Heydər Əliyev bu tarixi missiyanı əsl Vətən övladı kimi şərəf və ləyaqətlə yerinə yetirmişdir. Bu gün ana dilimizin inkişafına dövlət tərəfindən hər cür qayğı göstərilir. Buna görə də doğma dilimiz daha da təkmilləşərək inkişaf edir.
1970-ci illərin ortalarından başlayaraq keçmiş SSRİ-nin tərkibindəki ölkələrin ictimai-siyasi həyatında dil məsələsi yenidən gündəmə gətirildi. SSRİ Konstitusiyasının qəbulundan sonra milli dillərin sıxışdırılması prosesi daha da gücləndirildi. Belə bir şəraitdə ana dili məsələsinin təbliği ilə məşğul olmaq böyük cəsarət tələb edirdi. Hətta keçmiş Sovet respublikalarının rəhbərləri də ana dili məsələsini gündəmə gətirməkdə aciz idilər. Bütün bunlara baxmayaraq, o vaxt Azərbaycanın rəhbəri olan ulu öndər Heydər Əliyev dil məsələsində öz mövqeyini çox cəsarətlə, qətiyyətlə bildirmişdir.
1978-ci il aprelin 2-də IX çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr olunmuş VII sessiyasında məruzə ilə çıxış edən dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 73-cü maddəni aşağıdakı redaksiyada vermək təklif olundu: “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir.”
Ümummilli Liderin bu təşəbbüsü 1978-ci il 21 aprel tarixində qəbul olunmuş Azərbaycan SSR Konstitusiyasında öz əksini tapıb. Göründüyü kimi, totalitar Sovet rejimi şəraitində Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi ulu öndər Heydər Əliyevin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir.
Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin inkişafı və zənginləşməsi üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edirdi. Azərbaycanda dilçi alimlərə yüksək diqqət və qayğı göstərilməsi, milli dildə nəşr edilən kitabların tirajlarının artırılması və digər tədbirlər ana dilinin daha da inkişaf etdirilməsi məqsədi daşıyırdı.
Ümummilli Lider 1993-cü ilin iyununda xalqın təkidli tələbi ilə ölkəmizdə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra ana dilimizin işlənməsi və inkişaf etdirilməsi məsələsinə xüsusi diqqət yetirdi. 1995-ci ildə müstəqil Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası hazırlanarkən dövlət dilinin necə adlandırılması ilə bağlı müxtəlif təkliflər irəli sürülürdü. Bu təkliflərin çox böyük əksəriyyətində Ulu Öndərin təklif etdiyi ana dilimizin Azərbaycan dili adlandırılması dəstəklənirdi. Geniş müzakirələrdən sonra 1995-ci ildə ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunmuş Konstitusiyanın 21-ci maddəsində Azərbaycan Respublikasının dövlət dilinin Azərbaycan dili olması öz əksini tapdı. Bundan sonra ana dilimizin inkişafı və qorunması işi daha da gücləndirildi.
Ulu öndər Heydər Əliyev ana dilimizin tarixi keçmişi ilə yanaşı, mövcud durumunu və problemlərini daim diqqət mərkəzində saxlayıb və bu yöndə bir sıra mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsini təmin edib. Dahi şəxsiyyət dövlət dilinin yeni inkişaf dönəmində yaranmış vəziyyəti nəzərə alaraq 2001-ci il iyunun 18-də “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” Fərman imzaladı. İlk növbədə müstəqil Azərbaycan dövlətinin dil siyasətinin müəyyənləşməsi, formalaşması və möhkəmləndirilməsi baxımından müstəsna əhəmiyyət daşıyan bu tarixi Fərman dövlət dili ilə bağlı hərtərəfli və geniş məlumatları özündə ehtiva edir. Sözügedən Fərmanla Azərbaycan Prezidenti yanında Dövlət Dil Komissiyası yaradıldı. Ulu Öndərin 2001-ci il 9 avqust tarixli müvafiq Fərmanına əsasən isə hər il avqustun 1-i ölkəmizdə Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi qeyd edilir.
“Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Qanun 2002-ci il 30 sentyabr tarixində qəbul edilib. Qanuna əsasən, Azərbaycan Respublikası Azərbaycan dilinin dövlət dili olaraq işlədilməsini öz müstəqil dövlətçiliyinin başlıca əlamətlərindən biri sayır, onun tətbiqi, qorunması və inkişaf etdirilməsi qayğısına qalır. Həmçinin dünya azərbaycanlılarının Azərbaycan dili ilə bağlı milli-mədəni özünüifadə ehtiyaclarının ödənilməsi üçün zəmin yaradır. Həmin Qanun Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğun olaraq Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi hüquqi statusunu nizamlayır.
Ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan dilinin inkişafı, onun tətbiqi sahəsinin genişləndirilməsi və xarici təsirlərdən qorunması, habelə dilimizin saflığı istiqamətində müdrik siyasəti hazırda dövlət başçısı İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Bu gün harada yaşamasından asılı olmayaraq hər bir azərbaycanlı xalqımızın ən qiymətli mənəvi-ideoloji sərvəti sayılan milli birliyə nail olmaq və dövlətçiliyimizin daha da möhkəmləndirilməsi uğrunda bütün güc və bacarığını səfərbər etməyə borcludur. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi: “Bizim bir Vətənimiz var - Azərbaycan! Bizim bir dilimiz var - Azərbaycan dili! Bizim ümumxalq ideologiyamız var - azərbaycançılıq məfkurəsi.”
Cavid Əkbərov, “İki sahil”
