Azərbaycan dünyanın ən qədim insan məskənlərindən biridir. Azərbaycan ərazisində ən qədim insan məskənlərindən biri - Azıx mağarası və eyni dərəcədə qiymətli sivilizasiya yadigarı, Xocalı yerləşir.
Azərbaycan xalqı çox əzablardan, ölümlərdən keçmişdir. Ermənilər XX -ci əsr boyu türk xalqlarına, xüsusən də Azərbaycan türklərinə qarşı qırğınlar törətmişlər. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra erməni separatçılarının Dağlıq Qarabağdakı işğalçılıq siyasəti yüzlərlə kənd və qəsəbənin dağıdılmasına, on minlərlə günahsız insanın qətlə yetirilməsinə, yüz minlərlə insanın öz doğma yurd-yuvasından didərgin düşməsinə səbəb olmuşdur. Amma Xocalı faciəsi onların ən dəhşətlisi idi.
Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin dediyi kimi, “Bütün Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş Xocalı soyqırımı öz son dərəcə qəddarlığı və qeyri-insani üsulları ilə bəşər tarixinə inanılmaz vəhşilik aktı kimi daxil olmuşdur. Bu soyqırım həm də bütün bəşəriyyətə qarşı tarixi cinayətdir”.
Ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına iddialarının tarixi çoxəsrlikdir. “Böyük Ermənistan” yaratmaq ideyasından ruhlanan erməni qəsbkarları azərbaycanlılara qarşı açıq genişmiqyaslı qanlı aksiyalar həyata keçirdilər. Tariximizə Xocalı soyqırımı kimi yazılan bu qanlı faciə azərbaycanlıların dağıdılması, əsir götürülməsi, Xocalı şəhərinin yer üzündən silinməsi ilə başa çatıb.
Azərbaycan xalqının soyqırımı, XX-ci əsrin sonunda, 1992-ci ildə, fevralın 25-dən 26-na keçən qış gecəsində silahlı erməni separatçıları tərəfindən Xocalı şəhərində dinc əhaliyə qarşı törədilmiş planlı qırğın aktı. Xocalı şəhər statusunu 1990-cı ildə alıb. 1991-ci ilin məlumatlarına görə burada əhalinin sayı 7 min nəfər idi. Bölgədə yeganə hava limanı bu şəhərin yaxınlığında yerləşirdi. Dinc şəhərə hücum düşmənlər tərəfindən peşəkar incəliklə həyata keçirilirdi: əvvəlcə şəhərə artilleriya atəşi və ağır zirehli texnika yağırdı. Yanğın bütün evləri bürüyüb, külə dönüb. Şəhərin müdafiəçiləri və yerli əhali şəhəri tərk etməyə məcbur oldular. Səhər saat 5-ə qədər şəhər ələ keçirildi.
Təkcə bir gecədə 613 nəfər həlak olub. Bunlardan: uşaqlar - 63; qadınlar - 106; yaşlılar - 70 nəfər. 8 ailə tamamilə məhv edilib; 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq valideynlərdən birini itirdi; yaralılar - 487 nəfər, o cümlədən 76 uşaq; əsir götürüldü - 1275 nəfər; itkin düşmüş - 197 nəfər, o cümlədən 25 uşaq (9 qız), 64 qadın, 47 qoca.
Erməni millətçiləri Xocalı soyqırımını həyata keçirərək, ilk növbədə, çox uzaqgörən məkrli planlar - Azərbaycan xalqını qorxutmaq, xalq arasında çaxnaşma salmaq, onun mübarizə əzmini qırmaq, onları soyqırım faktı ilə barışmağa məcbur etmək kimi planlar həyata keçiriblər. Lakin düşmən öz məqsədlərinə nail ola bilmədi. Düzdür, faciə bütün Azərbaycan xalqını sarsıtdı, Xocalı sakinləri mənəvi sarsıntı keçirdilər. Bununla belə, Xocalı əhalisi amansız soyqırım günü də özlərini əsl qəhrəmanlar kimi aparmış, erməni-sovet hərbi birləşmələri ilə qeyri-bərabər döyüşdə mərdliklə vuruşmuş, düşmən qarşısında qırılmamış, Azərbaycanın qəhrəmanlıq tarixinə şanlı səhifələr yazmışdır. bizim insanlarımız. Bu faciə xalqımızı dərin kədərə qərq etsə də, dözümünü, iradəsini qıra bilmədi. Xocalı faciəsi bəşəriyyətin əbədi yaddaşında vəhşicəsinə yerlə-yeksan edilmiş şəhər kimi qorunacaqdır - erməni işğalçılarının kamilliyə çatmış çılğınlığının sübutu kimi. Lakin taleyimizin bu kədərli və faciəli gününü dünya ictimaiyyətinə vaxtında çatdıra bilmədik.
Ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1994-cü ilin fevralında Milli Məclis “Xocalı soyqırımı günü haqqında” xüsusi qərar qəbul edərək, bu cinayətin mahiyyətini açıqlamış, beynəlxalq ictimaiyyəti erməni terrorizminə qarşı təsirli tədbirlər görməyə çağırmışdır. Azərbaycan hökuməti və parlamenti Xocalı soyqırımı gecəsi də daxil olmaqla, erməni millətçilərinin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri cinayətlərin miqyası barədə həqiqətləri ardıcıl olaraq dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırmağa başlayıb.
Azərbaycan Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı ilə genişmiqyaslı “Xocalıya ədalət” kampaniyası aparır, onun əsas şüarı “Biz qisas yox, ədalət istəyirik” tələbidir.
Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra xalqımızın tarixi keçmişinin obyektiv mənzərəsini yaratmaq mümkün oldu. Dünyada qəbul olunmuş beynəlxalq konvensiyalar, dünya qanunları Xocalı faciəsi kimi hadisələrin yolverilməzliyi barədə dəfələrlə tənqid edilib və bəyan edilib. Bir çox beynəlxalq təşkilatlarda, dünya dövlətlərinin parlamentlərində Azərbaycan Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarında törətdiyi hərbi cinayət olan Xocalı faciəsinə siyasi-hüquqi qiymət kimi soyqırımı cinayətinin tanınması istiqamətində böyük addımlar atmışdır. Bu faciəyə əsl beynəlxalq siyasi-hüquqi qiymətin verilməsi, onun ideoloqlarının, təşkilatçılarının və icraçılarının bütövlükdə bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş layiqli cəzalarını alması gələcəkdə belə halların qarşısının alınması üçün mühüm şərtdir.Prosesə xronoloji ardıcıllıqla nəzər salsaq görərik ki, bu məsələdə Azərbaycanla həmrəy olanların sayı dinamik şəkildə artır. Bu vaxtadək, Bosniya və Herseqovina, Kolumbiya, Çex Respublikası, Honduras, İordaniya, Meksika, Pakistan, Panama, Peru, Sudan, Cibuti, Qvatemala, Paraqvay, Sloveniya, Şotlandiya, İndoneziya və Əfqanıstanın qanunverici orqanları tərəfindən müvafiq parlament qətnamələri qəbul edilmişdir. Xocalı soyqırımı bu günə qədər ABŞ-ın 30-dan çox ştatının parlamentləri və qubernator proklamasiyaları səviyyəsində tanınıb. Azərbaycan xalqı Xocalı qəhrəmanlarının və şəhidlərinin mübarək xatirəsini dərin hüznlə yad edir və Əminik ki, dünya ictimaiyyəti erməni separatizmi və terrorizminə fundamental qiymət verərək, Xocalı soyqırımını birmənalı şəkildə pisləyəcək.
2020-ci il Vətən müharibəsində Azərbaycan Ordusu 30 il işğal altında qalan torpaqlarımızı azad etməklə yeni reallıq yaratdı, “dəmir yumruq” qalib gəldi. 44 günlük müharibədə misilsiz igidlik nümunələri göstərən qəhrəman ordumuz Müzəffər Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə Xocalı faciəsi qurbanlarının da qisasını aldı, şəhidlərimizin qanı yerdə qalmadı. Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi.
Şəhla Rəhimova,
YAP Xətai rayon təşkilatının "Cavanşir 11" ünvanı üzrə ərazi partiya təşkilatının üzvü
